Cesja wierzytelności nie przenosi legitymacji procesowej w postępowaniu sądowoadministracyjnym

Decyzją z grudnia 2019 r. organ odmówił ustalenia środowiskowych uwarunkowań przedsięwzięcia. Decyzja ta została wydana na wniosek spółki A. Na skutek rozpatrzenia odwołania wniesionego przez spółkę A. SKO w T. utrzymało w mocy decyzję organu. WSA w T. uchylił zaskarżoną przez spółkę A. decyzję. Przy ponownym rozpatrzeniu sprawy SKO w T. utrzymało w mocy decyzję organu z grudnia 2019 r. Skargę na nią złożyła osoba fizyczna. W uzasadnieniu wskazała ona, że jest następcą prawnym spółki na skutek umowy przelewu wierzytelności z września 2020 r., obejmującej wszelkie prawa oraz roszczenia związane z ustaleniem środowiskowych uwarunkowań realizacji przedsięwzięcia. WSA w T. odrzucił skargę na podstawie art. 58 § 1 pkt 6 w zw. z art. 50 § 1 ustawy z 30.8.2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1634 ze zm., dalej: PostAdmU),wskazując, że skarżąca nie miała legitymacji skargowej w tej sprawie, ponieważ nie jest następcą prawnym spółki w postępowaniu sądowoadministracyjnym. WSA w T. podniósł przy tym, że w sprawie tej nie doszło do przeniesienia decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsięwzięcia na podstawie art. 72a ust. 1 ustawy z 3.10.2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1094 ze zm., dalej: ŚrodInfU).

Skarżąca wniosła do NSA skargę kasacyjną od powyższego wyroku.

Głównym zarzutem kierowanym w stronę wyroku WSA było błędne, w ocenie skarżącej, stwierdzenie przez ten sąd, że nie miała ona interesu prawnego uprawniającego ją do otrzymania statusu strony w toczącym się postępowaniu oraz że uprawnienie takie uzyskałaby tylko wtedy, gdyby decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach została wydana i następnie przeniesiona na skarżącą w trybie art. 72a ust. 1 ŚrodInfU.

Rozpoznając skargę kasacyjną, NSA wskazał, że uprawniony do wniesienia skargi jest podmiot, który ma interes prawny, a o tym w danej sprawie decyduje przepis prawa. Najczęściej będą to przepisy prawa materialnego, jednak mogą to być również przepisy procesowe lub ustrojowe. NSA przytoczył brzmienie art. 30 § 4 KPA, podkreślając, że w doktrynie przyjmuje się, że prawem zbywalnym w rozumieniu art. 30 § 4 KPA jest takie prawo, które może być przedmiotem obrotu cywilnoprawnego. Jednak prawa wynikające z normy prawa administracyjnego z zasady nie są prawami zbywalnymi. Do przeniesienia uprawnienia o charakterze administracyjnoprawnym może dojść w sytuacjach wyjątkowych, w szczególności gdy prawo to jest związane z rzeczą.W konsekwencji przyjąć należy, że art. 30 § 4 KPA określa wyłącznie skutki w sferze proceduralnej przeniesienia praw lub obowiązków administracyjnoprawnych, a zatem przepis ten nie może być rozumiany jako uprawniający do przeniesienia praw lub obowiązków administracyjnych przez czynności cywilnoprawne. W tej sprawie oznacza to, że nie doszło do zbycia prawa „do udziału w postępowaniu administracyjnym” przez zawarcie umowy cesji wierzytelności. Źródłem interesu prawnego w postępowaniu administracyjnym i sądowoadministracyjnym jest przepis powszechnie obowiązującego prawa, a nie wola strony wyrażona w formie umowy cywilnoprawnej.

Komentowany wyrok mierzy się z kluczową kwestią w postępowaniu zarówno administracyjnym, jak i sądowoadministracyjnym, jaką jest posiadanie przez dany podmiot interesu prawnego w danej sprawie, a tym samym – uprawnienia do bycia stroną w postępowaniu. Przeprowadzona przez sądy obu instancji wykładnia przepisów prowadzi do jednoznacznego wniosku, że interes prawny wynika z przepisów prawa powszechnie obowiązującego i nie jest zależny od woli zainteresowanych podmiotów. Nie można zatem przenieść uprawnienia do bycia stroną w danym postępowaniu mocą umowy cywilnoprawnej. Wyrok ten nie oznacza jednak, że w toku postępowania nie może dochodzić do zmian podmiotowych, tylko że zmiany takie winny się odbywać z uwzględnieniem specyfiki postępowania administracyjnego i sądowoadministracyjnego.

radca prawny Jacek Krystek