Choroba dziecka uzasadnioną przyczyną niestawiennictwa w urzędzie pracy

Stanowisko organów obu instancji

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach wyrokiem z 27.7.2020 r. po rozpoznaniu sprawy ze skargi na decyzję Wojewody z lutego 2020 r. w przedmiocie utraty statusu osoby bezrobotnej, uchylił zaskarżoną decyzję wraz z poprzedzającą ją decyzją Prezydenta Miasta ze stycznia 2020 r. Decyzje te rozstrzygały o utracie statusu osoby bezrobotnej w trybie art. 33 ust. 4 pkt 4 ustawy z 20.4.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1100, dalej: PromZatrU) w zw. z art. 33 ust. 4 pkt 3 PromZatrU i art. 33 ust. 4a PromZatrU. Oba organy uznały, że Skarżącego należy pozbawić statusu osoby bezrobotnej 7.1.2020 r. na okres wskazany w art. 33 ust. 4 pkt 3 lit. b PromZatrU, tj. 180 dni. Organ pierwszej instancji uznał, że przyczyną jest niestawienie się Skarżącego w Powiatowym Urzędzie Pracy (dalej: PUP w wyznaczonym terminie, tj. 7.1.2020 r. oraz nie powiadomienie PUP w okresie 7 dni o uzasadnionej przyczynie niestawiennictwa. Organ odwoławczy w uzasadnieniu swojego rozstrzygnięcia dodatkowo wskazał, że Skarżący stawił się w PUP 10.1.2020 r., a zatem w ciągu 7 dni i złożył oświadczenie dotyczące przyczyn niezgłoszenia się w wyznaczonym terminie. Organ ten uznał zatem spełnienie jednego z warunków przewidzianych w art. 33 ust. 4 pkt 4 PromZatrU, tj. warunek powiadomienia PUP w terminie 7 dni o przyczynie niestawiennictwa. Natomiast nie uznał za wiarygodną i uzasadnioną przyczynę zawartą w oświadczeniu, czyli nie uznał spełnienia drugiej przesłanki. Skarżący powołał się bowiem na stan zdrowia dziecka i potwierdził dokumentacją, że dziecko było hospitalizowane 6-9.1.2020 r., jednak zaświadczenie o niezdolności do pracy 7.1.2020 r. otrzymała matka dziecka, zatem Skarżącemu takiego zaświadczenia już nie wydano. Z dokumentacji wynika, że opiekę nad dzieckiem podczas jego pobytu w szpitalu sprawowała matka dziecka i to ona otrzymała zaświadczenie o niezdolności do pracy za ten okres. Tym samym organ odwoławczy uznał, że skarżący nie udokumentował niezdolności do pracy, zatem również przyczyny niestawiennictwa w PUP w wyznaczonym terminie. Stosownie do art. 33 ust. 4 pkt 4 PromZatrU, należało więc pozbawić Skarżącego statusu osoby bezrobotnej, wskazując jednocześnie, że pozbawienie statusu bezrobotnego następuje na okres 180 dni, ponieważ było to drugie niestawiennictwo Skarżącego. Pierwsze nieuzasadnione niestawiennictwo, jak wskazał organ, nastąpiło 26.5.2011 r., kiedy Skarżący został pozbawiony statusu osoby bezrobotnej na okres 120 dni.

Stanowisko WSA

WSA w Gliwicach uchylając obie zaskarżone decyzje ocenił, iż art. 33 ust. 4 pkt 4 PromZatrU, nie wymaga udokumentowania ani udowodnienia wskazanej przyczyny niestawiennictwa, a w przypadku, gdy tą przyczyną jest choroba członka rodziny, złożenia zwolnienia lekarskiego bądź zaświadczenia lekarskiego. Ponadto WSA w Gliwicach uznał, że „hospitalizacja małoletniego syna” stanowi nieprzewidzianą, niespodziewaną i obiektywną przeszkodę uniemożliwiającą zgłoszenie się w wyznaczonym terminie, którą należało zakwalifikować jako inne, udokumentowane zdarzenie losowe, albowiem dokumenty źródłowe zostały do akt dołączone. Pobyt małoletniego syna w szpitalu i sprawowanie nad nim naprzemiennej opieki dziennej z matką dziecka uzasadniał – zdaniem WSA w Gliwicach – niestawiennictwo w PUP, co oznacza, że pozbawienie go statusu osoby bezrobotnej na okres 180 dni było bezpodstawne.

Skarga kasacyjna

Wyrok WSA w Gliwicach został zaskarżony przez Wojewodę i zarzucono mu m.in. naruszenie przepisów prawa materialnego przez ich błędną wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, a mianowicie art. 33 ust. 4 pkt 4 PromZatrU poprzez jego błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że bezrobotny nie musi wykazać uzasadnionej przyczyny niestawiennictwa w PUP w wyznaczonym terminie, a wystarczające jest jedynie wskazanie przyczyny niestawiennictwa, która powinna być uzasadniona i jego niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, że uzasadnioną przyczyną niestawiennictwa w PUP w wyznaczonym terminie jest pobyt w szpitalu syna Skarżącego, nad którym opiekę sprawowała matka oraz personel medyczny oraz że zdarzenie to miało charakter nagły. W oparciu o sformułowane zarzuty Wojewoda wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez oddalenie w całości skargi na decyzję Wojewody z lutego 2020 r., ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez WSA w Gliwicach.

Stanowisko NSA

NSA rozpoczął rozważania od art. 33 ust. 4 pkt 4 PromZatrU, który stanowi, że starosta pozbawia statusu bezrobotnego, który nie stawił się w PUP w wyznaczonym terminie i nie powiadomił w okresie do siedmiu dni o uzasadnionej przyczynie tego niestawiennictwa; pozbawienie statusu bezrobotnego następuje od dnia niestawienia się w PUP odpowiednio na okres wskazany w pkt 3, w zależności od liczby niestawiennictw. Niedochowanie przez bezrobotnego ww. obowiązków skutkuje na mocy art. 33 ust. 4 pkt 4 PromZatrU w zw. z pkt 3 PromZatrU pozbawieniem statusu bezrobotnego od dnia niestawiennictwa na okres 120 dni w przypadku pierwszego niestawiennictwa, 180 dni w przypadku drugiego niestawiennictwa lub 270 dni w przypadku trzeciego i każdego kolejnego niestawiennictwa.

Kolejno NSA wskazał, iż przyjmuje się, że dla uwolnienia od skutku polegającego na utracie statusu bezrobotnego konieczne jest terminowe powiadomienie o uzasadnionej przyczynie nieobecności. Pojęcie „uzasadniona przyczyna” jest sformułowaniem nieostrym, zatem ocena w tym zakresie podlega uznaniowości organu, a ustalenie treści ww. pojęcia następuje na podstawie konkretnego stanu faktycznego sprawy.

Przenosząc powyższe na grunt rozpatrywanej sprawy, NSA przypomniał, że Skarżący jako przyczynę niestawiennictwa wskazał nagłą chorobę (ostre duszności) i hospitalizację syna 6-9.1.2020 r., a zatem m.in. w dniu zaplanowanego stawiennictwa w PUP. Zdaniem NSA, trafnie Sąd pierwszej instancji ocenił to zdarzenie jako nagłe i niezależne od woli Skarżącego, a więc usprawiedliwiające niestawiennictwo w PUP. Brak jest bowiem przesłanek do uznania, że konieczność załatwienia spraw urzędowych powinna każdorazowo przeważać nad potrzebą troski o zdrowie najbliższych członków. NSA wypowiadał się już wcześniej, że w procesie wykładni prawa należy stosować dyrektywę interpretacyjną, zgodnie z którą wszelkie możliwe wątpliwości co do ochrony życia i zdrowia ludzkiego powinny być rozstrzygane na rzecz tej ochrony in dubio pro vita humana (wyrok NSA z 30.10.2020 r., I OSK 1139/20, Legalis). Dotyczy to troski o zdrowie własne, jak i zabiegania o ochronę życia i zdrowia najbliższych członków rodziny. W szczególności, jeśli zagrożone jest zdrowie, a nawet życie dziecka, bądź niepewność co do stanu jego zdrowia. Powstały wówczas stan napięcia i stresu rodziców może powodować wyłączenie świadomości co do konieczności zadbania o inne sprawy, niezwiązane ze stanem zdrowia dziecka i potrzebą zapewnienia mu ciągłej i jak najlepszej opieki rodziców, nawet jeśli dziecko jest pod specjalistyczną opieką lekarską. W warunkach szpitalnych szczególnie potrzebna jest dziecku obecność osób, które na co dzień sprawują nad nim opiekę i dają poczucie bezpieczeństwa. Tym samym zachowanie Skarżącego, który powiadomił PUP w terminie 7 dni o przyczynie niestawiennictwa i załączył stosowną dokumentację medyczną nie dawało podstaw do zastosowania wobec niego sankcji przewidzianych art. 33 ust. 4 pkt 4 PromZatrU, co trafnie zostało zweryfikowane przez WSA w Gliwicach w zaskarżonym wyroku.

Z przedstawionych względów NSA uznał, że skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw i w oparciu o art. 184 ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2325, dalej: PostAdmU) w zw. z art. 182 § 2 i 3 PostAdmU, oddalił skargę kasacyjną.