Zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 36 ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 685 ze zm., dalej: VATU), zwalnia się z opodatkowania VAT usługi w zakresie wynajmowania lub wydzierżawiania nieruchomości o charakterze mieszkalnym lub części nieruchomości, na własny rachunek, wyłącznie na cele mieszkaniowe lub na rzecz społecznych agencji najmu.
Na pierwszy rzut oka, ww. przepis wydaje się jasny. Określa bowiem trzy zasadnicze warunki, jakie spełnić się muszą aby usługa najmu była zwolniona z VAT:
- wynajmowana lub dzierżawiona nieruchomość musi mieć charakter mieszkalny,
- wynajem lub dzierżawa dokonywane są na własny rachunek,
- wynajem lub dzierżawa dokonywane są wyłącznie na cele mieszkaniowe lub na rzecz społecznych agencji najmu.
Ostatnia przesłanka czasem nie jest aż tak oczywista. W praktyce rynkowej występują bowiem i to zaskakująco często modele transakcji, w których pomiędzy podmiotem wynajmującym nieruchomość a finalnym beneficjentem świadczenia (a więc osobą fizyczną zamieszkującą nieruchomość) występuje podmiot pośredniczący. Przykłady można mnożyć. Wyobraźmy sobie wynajem mieszkania na rzecz firmy, która wykorzystuje je na cele mieszkaniowe oddelegowanego pracownika. Albo jako tzw. mieszkanie służbowe, udostępniane różnym pracownikom w razie zapotrzebowania (np. w czasie podróży służbowej). Nie jest niczym nadzwyczajnym także wynajem na rzecz agencji nieruchomości, która sama jest następnie stroną umowy podnajmu długoterminowego z lokatorem. Często zdarzają się też umowy najmu na rzecz agencji pracy tymczasowej, która wykorzystuje następnie mieszkanie do ulokowania swoich pracowników.
W przypadku takiego modelu historycznie powstawały wątpliwości co do charakteru wynajmowania/wydzierżawiania dokonywanego przez właściciela nieruchomości na rzecz pośrednika.
Czego dotyczy problem
Organy podatkowe podchodzą do kwestii zwolnienia z VAT najmu lokali mieszkalnych na rzecz pośredników nie do końca konsekwentnie. Nie trzeba szukać daleko, przyjrzyjmy się dwóm interpretacjom indywidualnym „pierwszym z brzegu” (a więc tegorocznym).
W interpretacji indywidualnej z 22.1.2021 r., 0113-KDIPT1-3.4012.898.2020.1.MK, Legalis Dyrektor KIS uznał, że w przypadku najmu budynku mieszkalnego na rzecz podmiotu gospodarczego (firmy) z przeznaczeniem wyłącznie na cele mieszkaniowe pracowników, zwolnienie od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 36 VATU jest jak najbardziej możliwe.
Dla odmiany jednak, w interpretacji indywidualnej z 19.3.2021 r., 0114-KDIP4-3.4012.754.2020.1.IG, Legalis ten sam Dyrektor KIS uznał, że najem lokalu mieszkalnego na rzecz firmy w celach dalszego podnajmu osobom trzecim nie korzysta ze zwolnienia na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 36 VATU.
Dla rozróżnienia ww. rozstrzygnięć kluczowe wydaje się, co ów „podmiot gospodarczy” będący stroną umowy najmu uczyni z lokalem dalej. Jeśli realizuje cele mieszkaniowe np. swoich pracowników – zwolnienie z VAT przysługuje. Jeśli jednak lokal jest oddany w podnajem, zwolnienie z VAT nie przysługuje. Granica jest jednak bardzo cienka. Zwłaszcza jeśli przyjmiemy, że podmiot gospodarczy przeznaczy wynajmowany lokal na cele mieszkaniowe pracowników… ale w formie podnajmu. Idąc tym tropem, dość niebezpiecznie zaczyna się zacierać granica między realizacją celu mieszkaniowego per se a dalszym podnajmem, który jednak też do realizacji tych celów służy.
Stanowisko organu
Dyrektor KIS w interpretacji ogólnej z 8.10.2021 r., PT1.8101.1.2021, Legalis uznał, że usługa wynajmu bądź dzierżawy nieruchomości (lub jej części) o charakterze mieszkalnym, świadczona na rzecz podmiotu gospodarczego (innego niż społeczna agencja najmu), który wykorzystuje wynajmowaną nieruchomość na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej, podlega opodatkowaniu z zastosowaniem podstawowej stawki podatku VAT. Zwolnienie, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 36 VATU nie ma w tym przypadku zastosowania, gdyż nie jest spełniony warunek dotyczący realizacji celu mieszkaniowego nabywcy świadczenia.
Co ważne i warte podkreślenia, zdaniem Ministra Finansów powyższa argumentacja ma również zastosowanie w przypadku wynajmu bądź dzierżawy nieruchomości dla podmiotu gospodarczego, wykorzystującego następnie wynajmowaną nieruchomość w celu udostępnienia swoim pracownikom do celów mieszkaniowych. Niezależnie od tego, czy jest to udostępnienie odpłatne (w drodze podnajmu) czy też nieodpłatne (np. jako element świadczeń zapewnianych pracownikowi). Dopiero bowiem na etapie udostępniania nieruchomości pracownikom spełniony zostaje warunek celu wynajmu lub dzierżawy nieruchomości – wyłącznie na cele mieszkaniowe. W ten oto sposób, warunkiem zwolnienia (choć nie wyrażonym dosłownie w art. 43 ust. 1 pkt 36 VATU) staje się wynajem „bezpośrednio” na cele mieszkaniowe.
Wyjątkiem od omówionej powyżej koncepcji jest jednakże wykonywanie takich czynności na rzecz społecznych agencji najmu. Jakkolwiek prowadzą one działalność gospodarczą w zakresie wynajmowania/dzierżawienia nieruchomości, stanowią jednak podmioty o szczególnym charakterze. Działalność społecznych agencji najmu jest bowiem elementem realizowanej przez samorządy polityki mieszkaniowej.
Omawiane rozstrzygnięcie uporządkuje ale też zmieni praktykę podatkową. W przenośni i dosłownie. Warto pamiętać, że zgodnie z art. 14e § 1a pkt 2 ustawy z 29.8.1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm., dalej: OrdPU) Dyrektor KIS może z urzędu stwierdzić wygaśniecie interpretacji indywidualnej, jeżeli jest ona niezgodna z interpretacją ogólną wydaną w takim samym stanie prawnym. A takich niezgodnych interpretacji indywidualnych jest sporo. Być może czeka nas więc wysyp tego rodzaju „stwierdzeń” przez fiskusa. Do tej pory zdaniem fiskusa zwolnienie z VAT było możliwe także w przypadku wynajmu na rzecz spółki-pracodawcy, jeśli spółka np. zobowiązywała się w treści zawartej umowy najmu do wykorzystywania lokalu do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych swoich pracowników. W świetle konkluzji płynących z interpretacji ogólnej, nie będzie już takie podejście możliwe.
Czy interpretacja ogólna jest dla podatników niekorzystna? Jak zwykle na gruncie VAT bywa – to zależy. Część podatników preferuje bowiem opodatkowanie VAT wynajmu lokali mieszkalnych. Chodzi rzecz jasna o przysługujące im w takim wypadku prawo do odliczenia podatku naliczonego związanego z ponoszonymi wydatkami. W przypadku kwalifikacji wynajmu jako czynność zwolniona, prawa takiego nie ma. W profesjonalnym obrocie czy administrowaniu nieruchomościami opodatkowanie VAT będzie więc często korzystne. Nie będzie trzeba już szukać alternatywnych ścieżek argumentacji, takich jak np. w przypadku krótkoterminowego wynajmu pracownikom tymczasowym. W takich przypadkach, zdaniem podatników nie dochodzi do zaspokajania celów mieszkaniowych, skoro pracownicy uzyskują prawo do przebywania w konkretnym pokoju wraz z dostępem do łazienki i wspólnej kuchni, ale nie mogą swobodnie dysponować wynajętym pokojem (tak np. Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 7.9.2021 r., 0111-KDIB3-1.4012.616.2021.1.MSO, Legalis). Nie ma więc zwolnienia z VAT, jest za to odliczenie podatku naliczonego.
Sytuacja osób fizycznych wynajmujących lokal/lokale mieszkalne pośrednikom może się zmienić. Jeśli już organy podatkowe uznają taką aktywność za działalność gospodarczą do celów VAT (a nie zarząd własnym majątkiem prywatnym, co jest jednak tematem samym w sobie), do tej pory zwolnienie przedmiotowe pozwalało wynajmującym spać względnie spokojnie. I nie lękać się obowiązkami w VAT (rejestracja, ewidencja, fakturowanie itd.). Teraz może się to zmienić, choć ostatnim wentylem bezpieczeństwa dla wielu będzie pewnie zwolnienie z uwagi na nieprzekroczenie poziomu 200.000 zł obrotu rocznie.
Gdy na deser uwzględnimy jeszcze zmiany na gruncie podatków dochodowych czekające na wynajmujących lokale mieszkalne w ramach tzw. Polskiego Ładu (np. obowiązkowy ryczałt, brak możliwości amortyzacji), mamy do czynienia z ponowną podatkową rewolucją w tej materii. Nie można nie odnieść wrażenia, że na naszych oczach dzieje się pewnego rodzaju inżynieria zarządzania rynkiem nieruchomości. Przy wykorzystaniu narzędzi podatkowych.
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
