Pytanie prawne
Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia następujące zagadnienie prawne:
Czy w sytuacji złożenia wniosku o zawieszenie postępowania egzekucyjnego przez wierzyciela przed 31.12.2018 r. i wydania przez komornika sądowego postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 823 KPC po 31.12.2018 r. do rozstrzygnięcia w zakresie kosztów postępowania egzekucyjnego znajdzie zastosowanie przepis art. 29 ustawy z 28.2.2018 r. o kosztach komorniczych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 210; dalej: KosztKomU) czy też przepis art. 49 ust 2 ustawy z 29.8.1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1309; dalej: KomSEgzU)?
Zgodnie z art. 823 KPC, postępowanie egzekucyjne umarza się z mocy samego prawa, jeżeli wierzyciel w ciągu roku nie dokonał czynności potrzebnej do dalszego prowadzenia postępowania lub nie zażądał podjęcia zawieszonego postępowania. Termin ten biegnie od dnia dokonania ostatniej czynności egzekucyjnej, a w razie zawieszenia postępowania – od ustania przyczyny zawieszenia. W uzasadnieniu pytania prawnego wskazano, że na gruncie poprzednio obowiązujących przepisów w razie umorzenia postępowania na skutek bezczynność wierzyciela to dłużnik był obciążany opłatą stosunkową w wysokości 5% wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania – art. 49 ust 2 KomSEgzU. Aktualnie ustawodawca zdecydował się na zobowiązanie wierzyciela do uiszczenia tej opłaty – art. 29 KosztKomU. Sąd wyjaśnił, że wprowadzona zmiana miała na celu wyeliminowanie negatywnej praktyki wierzycieli polegającej na szykanowaniu dłużników przez wielokrotne wszczynanie postępowań na podstawie tego samego tytułu wykonawczego, bez obowiązku ponoszenia jakichkolwiek kosztów. Na mocy art. 52 ust. 1 KosztKomU do postępowań wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe. Jednak art. 52 ust. 1 KosztKomU przewiduje wyjątek, bowiem do postępowań, o których mowa w art. 52 ust. 1, przepisy art. 29 i art. 30 KosztKomU stosuje się od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy.
Pierwsza z możliwych wykładni opiera się na założeniu, że brak wzmianki w art. 29 KosztKomU o umorzeniu postępowania wobec bezczynności wierzyciela, gdy ze względu na chwilę jego wszczęcia ma jeszcze zastosowanie art. 823 KPC, jest jedynie skutkiem przeoczenia ustawodawcy. Dlatego lukę w regulacji intertemporalnej należy uzupełnić w drodze analogii także w przypadku stwierdzenia przez komornika umorzenia postępowania z mocy prawa na podstawie art. 823 KPC. Wykładnia ta jest uzasadniana tym, że różnicowanie sytuacji prawnej wierzycieli dopuszczających się bezczynności w postępowaniu egzekucyjnym, w zależności od chwili wszczęcia postępowania egzekucyjnego, narusza konstytucyjną zasadę równości wobec prawa.
Pogląd przeciwny wyklucza możliwość stosowania art. 29 ust. 1 KosztKomU w razie umorzenia postępowania na podstawie art. 823 KPC, przede wszystkim z uwagi na wykładnię językową. Wskazuje się też, że sposób oddziaływania nowej ustawy na sprawy będące w toku w chwili jej wejścia w życie może być ukształtowany na różne sposoby. Art. 52 ust. 1 KosztKomU wprowadza zasadę kontynuacji, czyli prowadzenia postępowania według przepisów obowiązujących w okresie, w którym zostało wszczęte. Natomiast art. 52 ust. 2 KosztKomU jest wyjątkiem wprowadzającym zasadę aktualizacji, której konsekwencją jest poddawanie czynności procesowej prawu formalnemu obowiązującemu w chwili jej dokonywania. Wyjątków nie należy interpretować rozszerzająco a zasada niedziałania prawa wstecz jest jedną z podstawowych zasad prawnych, która powinna być uwzględniana w procesie wykładni.
W ocenie Sądu przedstawiającego pytanie prawne, przy rozstrzygnięciu tego zagadnienia należy też rozważyć, czy stosowanie w drodze analogii tak istotnej zmiany w zakresie podmiotu zobowiązanego do poniesienia kosztów postępowania egzekucyjnego nie narusza zasady uczciwości. Może się bowiem okazać, że czynnikiem decydującym o reżimie prawnym, a tym samym o sytuacji finansowej stron, mogą być okoliczności niezależne i niezawinione przez wierzyciela, który został obciążony opłatą.
SN – obowiązuje zasada kontynuacji
Sąd Najwyższy uznał, że do rozstrzygnięcia o kosztach postępowania egzekucyjnego zawieszonego na skutek wniosku wierzyciela przed 31.12.2018 r., którego umorzenie z mocy prawa zostało stwierdzone przez komornika sądowego postanowieniem wydanym po 31.12.2018 r., ma zastosowanie art. 49 ust. 2 KomSEgzU. Jeśli ustawodawca decyduje się na tak zasadniczą zmianę zasad rozstrzygania o kosztach postępowania egzekucyjnego to w procesie wykładni stosowania prawa intertemporalnego powinno się w pełni respektować zasadę fair play Wprowadzona nowelizacją i bezpośrednio stosowana zmiana jest niekorzystna dla wierzycieli – zmniejsza standard ochrony ich praw i ingeruje w prawa majątkowe stron postępowania egzekucyjnego, które w sposób dostateczny zostały ukształtowane pod rządem KomSEgzU (zob. uchwała SN z 27.2.2020 r., III CZP 62/19, Legalis). W orzecznictwie TK wskazuje się, że tworzenie norm retroaktywnych w dziedzinie prawa daninowego jest zdecydowanie niewskazane, co również należy uwzględnić, jako istotną dyrektywę interpretacyjną przy wykładni art. 52 ust. 2 KosztKomU (zob. wyrok TK z 15.3.1995 r., K 1/95, Legalis). W ocenie SN, racjonalizacja zasad ponoszenia kosztów komorniczych i eliminacja nadużyć jest pożądana, jednak interpretacja regulacji intertemporalnych dotyczących ich przyjęcia nie może abstrahować od zastanych stosunków prawnych.
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
