Opis stanu faktycznego

R.S. został obwiniony o to, że 3.5.2020 r., w miejscowości G. naruszył przepisy prawa dotyczące nieprzestrzegania nakazów i zakazów przez chorego lub nosiciela choroby zakaźnej przez nieprzestrzeganie kwarantanny w związku z COVID-19, tj. o wykroczenie z art. 116 § 1 KW w zw. z rozporządzeniem Rady Ministrów z 19.4.2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz.U. z 2020 r. poz. 697; dalej:OgrEpidemiiR20(2)).

Wyrokiem Sądu Rejonowego w G. z 8.10.2020 r., II W 1419/20, Legalis uznano obwinionego za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu i za to na podstawie art. 116 § 1 KW i art. 24 § 1 i 3 KW skazano go na karę grzywny w wysokości 200 zł.

Wyrok nie został zaskarżony przez żadną ze stron i uprawomocnił się 22.10.2020 r.

Kasację od tego orzeczenia wniósł Rzecznik Praw Obywatelskich, który zarzucił rażące i mające istotny wpływ na jego treść naruszenie prawa materialnego, tj. art. 116 § 1 KW, przez jego niewłaściwe zastosowanie w sytuacji, gdy czyn przypisany ukaranemu nie wyczerpywał znamion tego wykroczenia.

W oparciu o tak sformułowany zarzut skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Rejonowego Gdańsk – Północ w Gdańsku i uniewinnienie R.S. od popełnienia przypisanego mu wykroczenia.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Rzecznika Praw Obywatelskich na korzyść, uchylił zaskarżony wyrok i uniewinnił R.S. od popełnienia zarzucanego mu czynu.

4 moduły Systemu Legalis z Bazą prawa i orzecznictwa od 183 zł netto/m-c Sprawdź

Uzasadnienie SN

Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja okazała się zasadna i to w stopniu oczywistym uzasadniającym jej uwzględnienie na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 KPK.

Rację ma Rzecznik Praw Obywatelskich, że w sprawie niniejszej doszło do rażącego i mającego istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenia prawa materialnego w postaci art. 116 § 1 KW.

Użyte w art. 116 § 1 KW określenia: „choroba zakaźna” czy „nosiciel”, zostały zawarte w ustawie z 5.12.2008 r.  o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2069; dalej: ZapobChoróbU). Choroba zakaźna została zdefiniowana w art. 2 pkt 3 ZapobChoróbU jako choroba wywołana przez biologiczny czynnik chorobotwórczy, a w art. 2 pkt 4 ZapobChoróbU zdefiniowano chorobę szczególnie niebezpieczną i wysoce zakaźną, jako chorobę zakaźną łatwo rozprzestrzeniającą się, o wysokiej śmiertelności, powodującą szczególne zagrożenie dla zdrowia publicznego i wymagającą specjalnych metod zwalczania, w tym cholera, dżuma, ospa prawdziwa, wirusowe gorączki krwotoczne (wykaz chorób zakaźnych znajduje się w załączniku do ustawy, w którym nie figuruje COVID-19, także pod nazwą SARS-CoV-2).

Przepis art. 2 pkt 17  ZapobChoróbU definiuje „nosiciela choroby”, jako osobę bez objawów choroby zakaźnej, w której organizmie bytują biologiczne czynniki chorobotwórcze, stanowiące potencjalne źródło zakażenia innych osób. „Podejrzanym o nosicielstwo” jest, zgodnie z art. 2 pkt 20 ZapobChoróbU osoba, u której występują objawy kliniczne lub odchylenia od stanu prawidłowego w badaniach dodatkowych, mogące wskazywać na chorobę zakaźną.

ZapobChoróbU definiuje również pojęcie „kwarantanna”, użyte w art. 5 ust. 1 pkt 1 (f) ZapobChoróbU, stanowiąc w art. 2 pkt 12 ZapobChoróbU, że kwarantanna to odosobnienie osoby zdrowej, która była narażona na zakażenie, w celu zapobieżenia szerzeniu się chorób szczególnie niebezpiecznych i wysoce zakaźnych.

W przedmiotowej sprawie nie sporządzono uzasadnienia wyroku i w związku z tym nie można zapoznać się z motywami, które stały za uznaniem przez Sąd Rejonowy w G., że obwiniony wypełnił swoim zachowaniem znamiona przypisanego mu wykroczenia. Z opisu czynu i ujawnionych okoliczności wynika, że R.S. został ukarany za naruszenie nakazu odosobnienia w związku z objęciem go kwarantanną. Z danych zawartych w aktach sprawy wynika, że obwiniony objęty był kwarantanną w okresie od 1.5.2020 r. do 14.5.2020 r., która została na niego nałożona z mocy OgrEpidemiiR20(2).

Kwarantanna po powrocie do kraju

Zgodnie § 2 ust. 2 pkt 2 OgrEpidemiiR20(2) osoba przekraczająca granicę państwa w celu udania się do swojego miejsca zamieszkania lub pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jest obowiązana odbyć, po przekroczeniu granicy państwowej obowiązkową kwarantannę, o której mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 34 i 5 ZapobChoróbU, trwającą 14 dni, licząc od dnia następującego po przekroczeniu tej granicy. Z kolei w § 3 ust. 1 OgrEpidemiiR20(2) wskazano, że obowiązek, o którym mowa w ust. 2 pkt 2 OgrEpidemiiR20(2), jest równoważny z obowiązkiem wynikającym z art. 34 ust. 2 ZapobChoróbU i decyzji organu inspekcji sanitarnej nie wydaje się. Chodzi jednak o to, że, jak słusznie zwraca uwagę skarżący, przepis nakładający obowiązek poddania się kwarantannie narusza prawo do swobodnego poruszania się po terytorium RP, a tym samym ogranicza podstawowe prawa i wolności obywatelskie przewidziane w Konstytucji RP.

W wyroku SN z 16.3.2021 r., II KK 64/21, Legalis, przyjęto z kolei, że: „Przypisanie przez sąd czynu zabronionego, którego znamiona określają łącznie: blankietowy przepis ustawy karnej oraz uzupełniające go przepisy innych aktów normatywnych, wymaga przeprowadzenia kontroli weryfikującej dopuszczalność normowania określonej materii uregulowaniami rangi podustawowej, zgodność z Konstytucją RP treści takich przepisów wypełniających blankiet oraz zachowanie ram upoważnienia do ich wydania, zamieszczonego w ustawie” (zob. też wyroki Sądu Najwyższego z: 16.3.2021 r., II KK 74/21, Legalis; 16.3.2021 r., II KK 97/21, Legalis; 9.6.2005 r., V KK 41/05, Legalis, podobnie z 24.6.1993 r., III KRN 100/93, Legalis i z 4.12.2001 r., V KKN 293/01, Legalis)

Powszechne zakazy nie w rozporządzeniu

We wszystkich rozstrzygnięciach dotyczących ustawodawstwa tzw. „covidowego”, Sąd Najwyższy opierał się na stabilnym i ugruntowanym orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, który m.in. w wyroku z 28.6.2000 r. (K 34/99, Legalis), podkreślił, że: „Ustawodawca nie może przekazywać do unormowania w drodze rozporządzenia spraw o istotnym znaczeniu dla urzeczywistnienia wolności i praw człowieka i obywatela zagwarantowanych w Konstytucji. Wymienione sprawy muszą być regulowane bezpośrednio w ustawie”. Z tego wywodzi się, że brak zachowania ustawowej formy dla ograniczeń wolności i praw zagwarantowanych w Konstytucji RP prowadzić musi do dyskwalifikacji danego unormowania, jako sprzecznego z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP. Sąd Najwyższy w powołanych wyrokach stwierdzał na tej podstawie, że chociaż wskazane na wstępie rozporządzenie zostało wydane z powołaniem się na podstawę w postaci upoważnienia ustawowego zawartego w art. 46a i art. 46b pkt 1–6 i 8–12 ZapobChoróbU, to jednak żaden z tych przepisów nie upoważniał władzy wykonawczej do wprowadzenia powszechnego zakazu przemieszczenia się. Nawet, gdyby przyjąć, że powołana ustawa zawierała upoważnienie do wydania rozporządzenia określającego sposoby przemieszczania się obywateli, to i tak rzeczywisty zakres rozwiązania przyjętego we wskazanym rozporządzeniu jest niepomiernie szerszy niż delegacja ustawowa, która mu na to zezwalała.

Procedujący w tej sprawie Sąd Rejonowy Gdańsk-Północ w Gdańsku powinien rozważyć zgodność wskazanego zapisu rozporządzenia z Konstytucją RP i delegacją ustawową. Jak słusznie podkreślił Rzecznik Praw Obywatelskich, Sąd orzekający w sprawie wykroczeniowej obowiązany jest ocenić, czy zarzucany obwinionemu czyn spełnia wszystkie ustawowe znamiona danego wykroczenia i czy obowiązki nałożone na obywateli, których złamanie karane jest jako wykroczenie, zostały postanowione zgodnie z prawem.

Reasumując należało podnieść, że w sprawie niniejszej niewątpliwie doszło do wskazanego przez Rzecznika Praw Obywatelskich rażącego naruszenia prawa materialnego, tj. art. 116 § 1 KW, przez jego niewłaściwe zastosowanie, w sytuacji, gdy czyn przypisany ukaranemu nie wyczerpywał znamion tego wykroczenia.

Uwzględniając kasację Rzecznika Praw Obywatelskich wniesioną na korzyść ukaranego, Sąd Najwyższy na mocy art. 537 § 2 KPK i art. 535 § 5 KPK uchylił zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego w G. i uniewinnił R.S. od przypisanego mu czynu.

Nie ma wątpliwości, że rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii, stanowiące podstawę do zdekodowania normy nakazującej obywatelowi poddanie się kwarantannie po przekroczeniu granicy RP, zostało wydane z naruszeniem wskazanych powyżej zasad, ponieważ naruszało regulację art. 52 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 1 i 3 Konstytucji RP, co oznacza, iż nie mogło ono tworzyć podstawy prawnej do wypełnienia blankietu normy sankcjonowanej art. 116 § 1 pkt 3 KW i prowadzić do ukarania na podstawie tego przepisu. Nie da się zrekonstruować normy nakazującej poddanie się kwarantannie z określonych regulacji w sposób nienaruszający standardów konstytucyjnych. Doszło również do wadliwego i naruszającego art. 92 ust. 1 Konstytucji RP upoważnienia zawartego w art. 46b pkt 12 ZapobChoróbU, niezawierającego żadnych wytycznych dotyczących treści aktu (por. wyrok WSA w Warszawie z 13.12021 r., VII SA/Wa 1635/20, Legalis). W takiej sytuacji OgrEpidemiiR20(2) w zakresie, w jakim ograniczało prawa i wolności konstytucyjne, nie może być uznane przez sąd za skuteczną i legalną podstawę prawną ograniczenia tych praw i wolności obywateli, a w konsekwencji ukarania obywatela. W konsekwencji Sąd Najwyższy mógł jedynie uchylić zaskarżony wyrok i uniewinnić obwinionego.

Wszystkie aktualności n.ius® po zalogowaniu. Nie posiadasz dostępu? Wypróbuj! Sprawdź

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →