Legitymacja do wystąpienia z wnioskiem o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej

Stan faktyczny sprawy

Postanowieniem z 10.7.2018 r. SR w W. oddalił wniosek P.S., zarządcy przymusowego L. S.A., ustanowionego w postępowaniu egzekucyjnym obejmującym zarząd nad przedsiębiorstwem (art. 1064¹ i n. KPC) o orzeczenie wobec A.P. pozbawienia prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek i pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszeniu. SR w uzasadnieniu wskazał, że wnioskodawcy nie przysługiwała legitymacja czynna do złożenia wniosku, bowiem art. 376 ust. 1 ustawy z 28.2.2003 r. Prawo upadłościowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1228; dalej: PrUpad) posługuje się pojęciem „zarządca przymusowy” w kontekście zarządcy ustanowionego jako sposób zabezpieczenia w postępowaniu w przedmiocie ogłoszenia upadłości i nie obejmuje swoim zakresem pojęcia zarządcy przymusowego, działającego w postępowaniu egzekucyjnym na podstawie art. 1064¹⁰ KPC. Rozpoznając apelację wnioskodawcy, SO w W. powziął wątpliwości co do prawidłowej wykładni art. 376 ust. 1 PrUpad w zakresie, w jakim przepis ten uprawnia zarządcę przymusowego do złożenia wniosku o orzeczenie pozbawienia prawa do prowadzenia działalności gospodarczej.

Zagadnienie prawne

SO dał wyraz tym wątpliwościom w następującym zagadnieniu prawnym: „Czy zarządca przymusowy ustanowiony na podstawie art. 1064¹⁰ § 1 KPC jest legitymowany do wystąpienia z wnioskiem o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej zgodnie z przepisem art. 376 ust. 1 PrUpad?”. SO wskazał, że z jednej strony, gdyby ustawodawca chciał przyznać taką legitymację zarządcy przymusowemu, ustanowionemu w postępowaniu egzekucyjnym, to wprost wskazałby w przepisie na taką możliwość. Z drugiej strony za przyznaniem legitymacji zarządcy przymusowemu do wystąpienia z takim wnioskiem może przemawiać cel regulacji możliwości orzekania o zakazie prowadzenia działalności gospodarczej.

Z uzasadnienia uchwały

Ustawa nie precyzuje, czy uprawnienie do złożenia wniosku o orzeczenie zakazu w znaczeniu przyjętym w przepisie art. 373 PrUpad przysługuje także zarządcy przymusowemu, ustanowionemu w postępowaniu egzekucyjnym. Zatem odwołując się do szerszego kontekstu, należy zdaniem SN odpowiedzieć przecząco na pytanie SO. Postępowanie w przedmiocie orzeczenia zakazu prowadzenia działalności, w trakcie którego może zostać ustanowione zabezpieczenie w postaci zarządu przymusowego, nie jest co prawda postępowaniem upadłościowym, ale jest z nim funkcjonalnie związane. Przyczyny orzeczenia zakazu prowadzenia działalności łączą się ze stanem niewypłacalności dłużnika, nawet gdy nie doszło do ogłoszenia upadłości. Jednocześnie sądem właściwym do rozpoznania sprawy jest sąd upadłościowy albo sąd właściwy do rozpoznania sprawy o ogłoszenie upadłości. Skoro postępowanie o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej jest unormowane w PrUpad, to należy przyjąć, że wymieniając w art. 376 ust. 1 PrUpad zarządcę przymusowego jako podmiot legitymowany do złożenia wniosku, ustawodawca posłużył się tym pojęciem w takim znaczeniu, w jakim występuje ono w całej ustawie. Za argumentem tym przemawia nie tylko racjonalność językowa prawodawcy, ale i fakt, że w ramach ustawy istnieją zapisy, które wprost wskazują na zarządcę ustanowionego w postępowaniu egzekucyjnym.

Tymczasowy nadzorca sądowy albo zarządca przymusowy są jednymi z pierwszych podmiotów, które zapoznają się z majątkiem dłużnika już na etapie złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Posiadają oni dostateczną wiedzę umożliwiającą złożenie wniosku w sprawie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej. Tymczasowy nadzorca sądowy lub zarządca przymusowy nadzoruje cały majątek dłużnika. Zarządca ustanowiony w postępowaniu egzekucyjnym prowadzi zaś egzekucję syngularną. SN w swoich rozważaniach nie kwestionuje, że zarządca przymusowy, działając w postępowaniu egzekucyjnym, może powziąć wystarczającą wiedzę do złożenia wniosku. Zdaniem SN nie można jednak przyznać tej okoliczności rozstrzygającego charakteru. Katalog osób uprawnionych do złożenia wniosku jest stosunkowo wąski i nie zawiera wszystkich podmiotów, które mogą posiadać wiedzę niezbędną do złożenia wniosku. Wyliczenie wskazane w art. 376 ust. 1 PrUpad ma charakter wyłączny, co dodatkowo przemawia za jego rygorystyczną interpretacją.

Nie można pomijać zasadniczych różnic pomiędzy zarządcą przymusowym, ustanowionym w postępowaniu w przedmiocie ogłoszenia upadłości, a zarządcą przymusowym, ustanowionym w toku postępowania egzekucyjnego. Zarząd przymusowy w PrUpad zakłada uprzednie złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika, może dotyczyć jego całego majątku, a podstawą ustanowienia zarządcy jest obawa, że dłużnik będzie ukrywał swój majątek, działał na szkodę wierzycieli lub nie będzie wykonywał poleceń tymczasowego nadzorcy sądowego. W toku postępowania egzekucyjnego zarząd przymusowy ma na celu wyegzekwowanie konkretnej wierzytelności. Prowadzenie egzekucji jest oderwane od przesłanki niewypłacalności oraz liczby wierzycieli dłużnika. Co więcej zarządcy przymusowemu przysługują tylko takie uprawnienia, jakie wynikają z odpowiedniego stosowania przepisów KPC dot. zarządu w toku egzekucji z nieruchomości, z uwzględnieniem reguł odnoszących się wprost do egzekucji przez zarząd przymusowy. Tylko w tym zakresie może on skutecznie podejmować czynności procesowe. Zdaniem SN możliwość złożenia wniosku ws. zakazu prowadzenia działalności gospodarczej wymagałaby szczególnego przepisu. PrUpad zawiera taki przepis jedynie w odniesieniu do możliwości złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Zdaniem SN brak samodzielnej legitymacji do wszczęcia postępowania zakazowego łagodzi fakt, że zarządca może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości, a sam wierzyciel, nawet w przypadku braku wniosku upadłościowego, może złożyć wniosek ws. zakazu prowadzenia działalności gospodarczej.

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →