Minimalne wynagrodzenie w UE

Cel, oparcie prawne i dalszy bieg

Dyrektywa ma na celu zagwarantowanie ram godziwych wynagrodzeń minimalnych we wszystkich państwach członkowskich UE, niezależnie od miejsca pracy. Projekt został opublikowany w szczególnym czasie kryzysu związanego z COVID-19, wskutek którego miliony osób utraciły pracę, stąd też tak ważne jest zapewnienie zatrudnionym w najbliższej przyszłości godnego życia i ograniczenie ubóstwa. Według danych UE, niemalże 10% pracowników w UE żyje w ubóstwie.

Niniejsza dyrektywa ma na celu poprawę warunków pracy i życia w Unii Europejskiej, zaproponowane ramy prawne określają więc:

Zgodnie z dyrektywą, „płaca minimalna” oznacza minimalne wynagrodzenie, jakie pracodawcy zobowiązani są zapłacić pracownikom za pracę wykonaną w danym okresie, obliczane na podstawie czasu lub wydajności.

Wniosek ustawodawczy dotyczący dyrektywy oparty jest na przepisie art. 153 ust. 1 lit. b) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) dotyczącym warunków pracy. Jest on skutkiem dwuetapowych konsultacji z partnerami społecznymi przeprowadzonych zgodnie z przepisem art. 154 TFUE. Wniosek i projekt dyrektywy został przedłożony do przyjęcia Parlamentowi Europejskiemu i Radzie. Po przyjęciu dyrektywy państwa członkowskie będą musiały dokonać odpowiedniego przeniesienia jej przepisów do prawa krajowego.

Uzasadnienie projektu dyrektywy

Komisja europejska pracując nad dyrektywą kierowała się europejskim filarem praw socjalnych, który przewiduje 20 podstawowych zasad, tj. praw dla obywateli UE, które im przysługują (czy powinny przysługiwać) w zakresie zatrudnienia. Europejski filar poparły wszystkie państwa członkowskie. Jedną z zasad europejskiego filaru jest zasada nr 6 dot. wynagrodzenia. Zgodnie z nią, pracownicy mają prawo do sprawiedliwego wynagrodzenia, które zapewnia przyzwoity poziom życia. Należy zadbać o odpowiednie płace minimalne, tak by zapewnić zaspokojenie potrzeb pracownika i jego rodziny w świetle krajowych warunków ekonomicznych i społecznych, przy jednoczesnym zapewnieniu dostępu do zatrudnienia i motywacji do poszukiwania pracy. Należy zapobiegać ubóstwu pracujących. Wszystkie wynagrodzenia są ustalane w sposób przejrzysty i przewidywalny, zgodnie z praktyką krajową i z poszanowaniem autonomii partnerów społecznych.

Komisja Europejska uzasadniając swoje stanowisko, wskazywała że: „Wynagrodzenia minimalne ustalone na odpowiednim poziomie mają nie tylko pozytywne skutki społeczne, ale również przynoszą szersze korzyści gospodarcze – zmniejszają nierówności płacowe, pomagają utrzymać popyt krajowy i zwiększają chęć podjęcia pracy. Odpowiednie wynagrodzenia minimalne mogą również przyczynić się do zmniejszenia różnicy w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn, ponieważ więcej kobiet niż mężczyzn otrzymuje płacę minimalną. Nowy wniosek przyczyni się również do ochrony tych pracodawców, którzy płacą pracownikom godziwe wynagrodzenie, co umożliwi uczciwą konkurencję (…) Proponujemy ramy minimalnych wynagrodzeń, przy pełnym poszanowaniu tradycji krajowych i swobody działania partnerów społecznych. Poprawa warunków pracy i życia zapewni ochronę nie tylko pracowników, ale również pracodawców, którzy płacą godziwe wynagrodzenie. Stworzy również podstawy sprawiedliwego, sprzyjającego włączeniu społecznemu i odpornego ożywienia gospodarczego”

Ramy minimalnych wynagrodzeń przy pełnym poszanowaniu kompetencji i tradycji krajowych

Komisja Europejska wyjaśniła, minimalne wynagrodzenia ustalono we wszystkich państwach członkowskich UE. Ustawowe wynagrodzenie minimalne obowiązuje w 21 państwach członkowskich, natomiast w sześciu innych państwach (Dania, Włochy, Cypr, Austria, Finlandia i Szwecja) ochrona w postaci minimalnego wynagrodzenia jest zapewniona wyłącznie na mocy układów zbiorowych. W większości państw minimalne wynagrodzenia nie są jednak odpowiednie lub też nie wszyscy pracownicy są nimi objęci.

Co ważne, zgodnie z projektem dyrektywa nie narusza pełnego poszanowania autonomii życia społecznego partnerów społecznych, a także ich prawa do negocjowania i zawierania układów zbiorowych pracy. Niniejsza dyrektywa pozostaje też bez uszczerbku dla decyzji Państw Członkowskich co do podjęcia ustawowej płacy minimalnej lub promowania dostępu do zapewnionej ochrony płacy minimalnej na mocy układów zbiorowych. W konsekwencji, żadne z postanowień dyrektywy nie może być interpretowane jako nakładające na Państwa członkowskie, w których ustalanie wynagrodzenia jest zapewnione wyłącznie w drodze układów zbiorowych, wprowadzenie ustawowej płacy minimalne. Zawieranie układów zbiorowych ma uniwersalne zastosowanie. Tak więc, wniosek Komisji jest w pełni zgodny z zasadą pomocniczości: określa ona ramy minimalnych standardów i respektuje kompetencje państw członkowskich oraz autonomię i swobodę zawierania przez partnerów społecznych porozumień w dziedzinie wynagrodzeń. Nie zobowiązuje ona państw członkowskich do wprowadzenia ustawowych wynagrodzeń minimalnych ani nie określa wspólnego poziomu minimalnego wynagrodzenia.

Rola partnerów społecznych i układów zbiorowych

Komisja Europejska uznaje fakt, że partnerzy społeczni pełnią istotną rolę w negocjowaniu płac na szczeblu krajowym i lokalnym, stąd też tak ważne są negocjacje, w oparciu właśnie o wytyczne i propozycje KE, które pokierują państwami członkowskimi w ustalaniu wysokości wynagrodzeń. Komisja zaznacza, że w krajach, w których negocjacje zbiorowe są dość powszechne, występuje zazwyczaj niższy odsetek pracowników nisko opłacanych, mniejsze nierówności płacowe i wyższe wynagrodzenia minimalne. W związku z tym wniosek Komisji ma na celu upowszechnianie negocjacji zbiorowych w sprawie wynagrodzeń we wszystkich państwach członkowskich. Państwa, w których obowiązują ustawowe wynagrodzenia minimalne, powinny stworzyć warunki ustalania takich wynagrodzeń na odpowiednim poziomie. Warunki te obejmują w szczególności jasne i stabilne kryteria ustalania minimalnego wynagrodzenia, orientacyjne wartości referencyjne służące do oceny adekwatności oraz regularna i terminowa aktualizacja wynagrodzeń.

Monitorowanie przepisów

Państwa członkowskie we współpracy z partnerami społecznymi powinny podejmować następujące środki, aby w stosownych przypadkach zwiększyć dostęp pracowników do ustawowej ochrony płacy minimalnej, według przepisów dyrektywy należy więc: wzmocnić kontrole i inspekcje prowadzone przez inspektoraty pracy lub organy odpowiedzialne za egzekwowanie ustawowych płac minimalnych. W tym celu należy opracować wytyczne dla ww. organów odpowiedzialnych za egzekwowanie prawa. Należy również zadbać o to, aby informacje na temat płacy minimalnej były podawane do wiadomości publicznej w jasny, łatwy i wyczerpujący sposób.