Nowelizacja KPA: 10 lat na stwierdzenie nieważności decyzji

Nowelizacja KPA 2021

Omawiane zmiany zostały wprowadzone ustawą z 11.8.2021 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania administracyjnego [KPA 2021] (Dz.U. z 2021 r. poz. 1491; dalej: ZmKPA21).

Ustawa wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia (art. 3 ZmKPA21), tj. 16.9.2021 r. Zmiany dotyczą art. 156 i art. 158 KPA.

Przepis art. 156 § 2 KPA otrzymuje brzmienie: „Nie stwierdza się nieważności decyzji z przyczyn wymienionych w § 1, jeżeli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło 10 lat, a także gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne”. Obecne brzmienie przywołanego przepisu (do 15.9.2021 r.) wskazuje na to, że nie stwierdza się nieważności decyzji z przyczyn wymienionych w art 156 § 1 pkt 1, 3, 4 i 7 KPA, jeżeli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło 10 lat, a także gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne.

Nowelizacja wprowadza zatem przeszkodę dla stwierdzenia nieważności decyzji w postaci upływu czasu dla wszystkich podstaw stwierdzenia nieważności decyzji, a nie przesłanek wybranych. W szczególności przeszkoda czasowa dla stwierdzenia nieważności decyzji dotyczyć będzie decyzji wydanych z rażącym naruszeniem prawa.

Warto odnotować, że pierwotna wersja ustawy wskazywała na termin 30 lat – jako termin zrównany z nabyciem prawa własności nieruchomości przez zasiedzenie w złej wierze.

Ponadto w przepisie art. 158 KPA dodaje się § 3 w brzmieniu: „Jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji, o której mowa w art. 156 § 2 KPA, upłynęło 30 lat, nie wszczyna się postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji.”

Jest to nowa regulacja – do tej pory nie było ograniczeń czasowych co do wszczęcia i prowadzenia postępowania nieważnościowego. Przeszkoda w stwierdzeniu nieważności decyzji z uwagi na upływ czasu (10 lat dla wybranych przesłanek) nie przeszkadzała temu by organ wydał decyzję, którą stwierdził wydanie kwestionowanej decyzji z naruszeniem prawa (art. 158 § 2 KPA). Od 16.9.2021 r. będzie to niemożliwe w odniesieniu do wszystkich decyzji sprzed 30 lat (termin liczony od doręczenia bądź ogłoszenia decyzji).

Przepisy przejściowe

Z przepisu art. 2 ZmKPA21 wynika, że do postępowań administracyjnych w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji lub postanowienia, wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy ostateczną decyzją lub postanowieniem, stosuje się przepisy KPA w brzmieniu nadanym ZmKPA21 (art. 2 ust. 1 ZmKPA21).

Art. 2 ust. 2 ZmKPA21 stanowi, że postępowania administracyjne w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji lub postanowienia, wszczęte po upływie 30 lat od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji lub postanowienia i niezakończone przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy ostateczną decyzją lub postanowieniem, umarza się z mocy prawa.

Zmienione przepisy KPA 2021 dotyczą zatem wszystkich decyzji i postępowań – decyzji dotychczas wydanych i postępowań w toku.

Projekt nowelizacji nie przewidywał umorzenia postępowań w toku.

Uzasadnienie do ustawy nowelizującej

Z uzasadnienia do ZmKPA21 wynika m.in., że ma ona na celu dostosowanie systemu prawa do wyroku TK z 12.5.2015 r., P 46/13, Legalis stwierdzającego niezgodność art. 156 § 2 KPA z Konstytucją RP. Z orzeczenia tego wynika, że art. 156 § 2 KPA w zakresie, w jakim nie wyłącza dopuszczalności stwierdzenia nieważności decyzji wydanej z rażącym naruszeniem prawa, gdy od wydania decyzji nastąpił znaczny upływ czasu, a decyzja była podstawą nabycia prawa lub ekspektatywy, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji RP.

Dalej w uzasadnieniu czytamy, że TK przypomniał, że możliwość stwierdzenia nieważności decyzji jest wyjątkiem od zasady poszanowania trwałości ostatecznej decyzji administracyjnej. Jednocześnie TK podniósł, że „brak wyłączenia dopuszczalności stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej z przyczyny (wady) określonej w art. 156 § 1 pkt 2 in fine KPA po znacznym upływie czasu skutkuje destabilizacją porządku prawnego, jeśli decyzją przyznano stronie ekspektatywę nabycia prawa, z której zamierza ona skorzystać”. W tym kontekście Trybunał Konstytucyjny zwrócił uwagę, że ustawodawca, określając przesłanki stwierdzania nieważności decyzji oraz zakres ich zastosowania, powinien brać pod uwagę wszystkie zasady mieszczące się w klauzuli państwa prawnego, przewidzianej w art. 2 Konstytucji RP, a odstępstwa od zasady trwałości decyzji ostatecznej (do których trzeba zaliczyć możliwość stwierdzenia nieważności decyzji) nie powinny naruszać wynikających z art. 2 Konstytucji RP zasad bezpieczeństwa prawnego oraz ochrony zaufania jednostki do państwa i stanowionego przez nie prawa.

Trybunał zaakcentował także, że żadna z zasad, które w analizowanym przypadku są konkurencyjne, nie ma charakteru absolutnego. W ocenie TK ustawodawca ma wręcz obowiązek kształtowania regulacji prawnych, które będą sprzyjały wygaszaniu − wraz z upływem czasu – stanu niepewności. Niezbędne jest zatem ustanowienie odpowiednich granic dopuszczalności stwierdzenia nieważności decyzji. „Trwałość decyzji organów władzy publicznej nie może być pozorna. Taka pozorność występowałaby nie tylko, jeżeli ustawodawca nie przewidywałby ograniczeń wzruszalności ostatecznych decyzji, ale również jeżeli ograniczenia te nie byłyby wystarczające dla zachowania zasady zaufania obywatela do państwa i zasady pewności prawa. Ustawodawca nie może z jednej strony deklarować trwałości decyzji z uwagi na jej ostateczność, a z drugiej strony przewidywać, nieograniczoną terminem, możliwość wzruszania decyzji, na podstawie której strona nabyła prawo lub ekspektatywę. W szczególności występuje to w razie powołania się na (…) otwartą i nieostrą przesłankę (wadę) rażącego naruszenie prawa (…)”.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego, jako dotyczący tzw. pominięcia prawodawczego, a przy tym mający formułę zakresową, nie doprowadził do derogowania art. 156 § 2 KPA z porządku prawnego.

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →