Opis stanu faktycznego
Sprawa dotyczyła zobowiązania z tytułu wpłat pracodawcy na PFRON za okresy od stycznia do lipca 2011 r., które przedawniało się 5.8.2018 r., gdyż w dacie 5.8.2013 r. nastąpiło przerwanie biegu terminu przedawnienia na podstawie art. 70 § 4 OrdPU, co wynika z informacji Naczelnika Urzędu Skarbowego W. działającego jako organ egzekucyjny. W tym dniu nastąpiło zastosowanie środka egzekucyjnego w stosunku do tych należności, o czym powiadomiono jako zobowiązanego Spółkę. W jej zarządzie zasiadał w okresie styczeń – lipiec 2011 r. skarżący. Z tego też względu organ administracyjny orzekł o solidarnej wraz z pozostałym członkiem zarządu oraz spółką odpowiedzialności podatkowej prezesa zarządu za zaległości spółki z tytułu wpłat na PFRON za poszczególne miesiące 2011 r.
Stanowisko WSA
Wojewódzki Sąd Administracyjny oddalił skargę R.K. na decyzję Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Od tego wyroku pełnomocnik skarżącego wywiódł skargę kasacyjną, zarzucając m.in. naruszenie art. 191 OrdPU poprzez przekroczenie swobodnej oceny dowodów, wskutek zastępowania braków w zakresie gromadzenia materiałów i ustalenia stanu faktycznego dowolnymi wnioskami formułowanymi przez organy, a uznanymi przez Sąd za własne, w szczególności przez domniemanie niektórych okoliczności, co skutkowało naruszeniem art. 116 § 1 pkt 1 OrdPU poprzez ustalenie, że skarżący ponosi solidarną odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe spółki, podczas gdy z już przedstawionego materiału dowodowego, a także wnioskowanej przez skarżącego opinii biegłego wynika, że skarżący wykazał, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości (już po zaprzestaniu sprawowania funkcji prezesa przez skarżącego), a niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) we wcześniejszym terminie nastąpiło bez jego winy, z uwagi na oczywisty brak przesłanek do jego zgłoszenia w okresie kiedy skarżący pełnił funkcję prezesa.
Stanowisko NSA
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną. Podkreślił, że strona skarżąca podniosła zarzuty oparte na obu podstawach kasacyjnych, przy czym analiza ich uzasadnienia potwierdza, że skarżący podważa prawidłowość ustaleń faktycznych dokonanych przez organy podatkowe, przyjętych następnie za prawidłowe przez Sąd I instancji i implikujących materialny stosunek prawny objęty hipotezą art. 116 § 1 OrdPU tj. odpowiedzialności skarżącego za zaległości podatkowe spółki w bezpośredniej relacji do wykładni i zastosowania prawa materialnego w zakresie określenia właściwego czasu do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości. NSA wskazał, że nie ulega wątpliwości, iż odpowiedzialność osób trzecich za zobowiązanie podatkowe ma charakter akcesoryjny i następczy. Występuje ona jedynie w sytuacji niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania podatkowego i jest uzależniona od istnienia odpowiedzialności pierwotnie zobowiązanego podatnika. Za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna. Odstąpienie od orzeczenia o odpowiedzialności członka zarządu za zobowiązania powstałe w czasie pełnienia obowiązków członka zarządu jest możliwe jedynie w przypadku, gdy wykaże on, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające upadłości bądź, że niezgłoszenie takich wniosków nastąpiło bez jego winy lub wskaże mienie spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości spółki w znacznej części.
NSA przypomniał jednak, że odpowiedzialność ta odnosi się do zaległości podatkowych (oraz równoważnych im należności publicznoprawnych) z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez osoby trzecie obowiązków członka zarządu. Właściwym zaś czasem do zgłoszenia wniosku o upadłość jest moment, który wyznacza pojęcie niewypłacalności. Dla określenia stanu niewypłacalności bez znaczenia jest jednak przyczyna niewykonywania zobowiązań. Niewypłacalność istnieje nie tylko wtedy, gdy dłużnik nie ma środków, lecz także wtedy, gdy dłużnik nie wykonuje zobowiązań z innych przyczyn, np. nie wykonuje zobowiązań w celu doprowadzenia swego kontrahenta do stanu niewypłacalności albo też nie wykonuje zobowiązań z przyczyn irracjonalnych. NSA opowiedział się przy tym za taką wykładnią, która wymaga zalegania z płatnościami z tytułu wpłat na PFRON za dwa okresy rozliczeniowe.
Ważnym twierdzeniem uzasadnienia wyroku NSA jest wskazanie, że członek zarządu spółki kapitałowej ma prawo do podejmowania działań restrukturyzacyjnych i niezgłoszenia wniosku o upadłość mimo wystąpienia stosownych ku temu przesłanek ustawowych w sytuacji, gdy według jego oceny uda się opanować sytuację finansową i w konsekwencji spłacić całość zobowiązań. Jeśli jednak zdecyduje się takie ryzyko podjąć to musi to czynić ze świadomością odpowiedzialności z tym związanej i liczyć się z tym, że w przypadku dokonania błędnej oceny, sam będzie musiał ponieść subsydiarną odpowiedzialność finansową. Sytuacja subsydiarnej odpowiedzialności członków zarządu na gruncie podatkowym jest o tyle specyficzna, że odnosi się do zaległości podatkowych z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez osoby trzecie obowiązków członka zarządu. Ważne jest więc przy tym precyzyjne określenie kwestii przedawnienia, a w tej mierze słusznie wskazuje NSA, że odróżnić trzeba zasady związane z przedawnieniem prawa do wydania decyzji o przeniesieniu odpowiedzialności podatkowej dotyczącym odpowiedzialności osoby trzeciej od przedawnienia zobowiązania podatkowego pierwotnego dłużnika. Z tej przyczyny, odpowiedzialność osoby trzeciej wygaśnie jeszcze przed upływem terminu, o którym mowa w art. 118 § 2 OrdPU tylko wówczas, gdy wcześniej przedawni się zobowiązanie pierwotnego dłużnika.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 6.4.2020 r., II FSK 133/20
