Opis stanu faktycznego

Komentowanym wyrokiem, Sąd Apelacyjny w Szczecinie, jako Sąd II instancji, zmienił zaskarżony wyrok Sądu I instancji o odszkodowanie i zadośćuczynienie przyznane w trybie art. 522 ustawy z 6.6.1997 r. Kodeks postępowania karnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 534 ze zm.; dalej KPK), w ten sposób, że zasądził od Skarbu Państwa na rzecz Skarbu Państwa ponad kwotę zasądzonego zadośćuczynienia (w kwocie 46.716 złotych) kwotę 123.824 złote.

Łącznie zasądzone zadośćuczynienie wyniosło 170.000 złotych.

W pozostałym zakresie wyrok został utrzymany w mocy, a nadto Sąd rozstrzygnął o kosztach postępowania odwoławczego.

Wnioskodawca w latach 70-tych XX wieku był niesłusznie pozbawiony wolności na okres łącznie 3 lat. W czasie izolacji, wnioskodawca doświadczył ponadprzeciętnych cierpień z uwagi na skazanie go za poglądy religijne, wyznawaną przez niego wiarę (członek Chrześcijańskiego Zboru Świadków Jehowy). Co istotnie, nie było to jego jedyne skazanie z uwagi na wiarę i przynależność do tego związku wyznaniowego.

Będąc pozbawionym wolności pracował przymusowo w kamieniołomach, był pozbawiony kontaktu z bliskimi, narażony był na bierne palenie tytoniu – co z uwagi na wyznanie było związane z silnym przeżyciem emocjonalnym.

Wnioskodawca domagał się zasądzenia na jego rzecz 1.000.000 złotych tytułem odszkodowania za poniesioną szkodę oraz zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, wynikłe z wykonania względem niego w całości lub w części kary, której nie powinien był ponieść.

Sąd I instancji co do zasady uznał roszczenie wnioskodawcy, zasądzając na jego rzecz od Skarbu Państwa kwotę 46.716 złotych, oddalają roszczenie w pozostałym zakresie.

Od wyroku Sądu I instancji apelację wywiódł pełnomocnik wnioskodawcy, zarzucając nieprawidłowe ustalenie wartości wynagrodzenia, zastosowanie niewspółmiernie niskiej kwoty zadośćuczynienia, nieuwzględnienia wszystkich okoliczności izolacji oraz ich wpływu na wnioskodawcę.

Sąd II instancji częściowo uwzględnił apelację, zmieniając wyrok poprzez zwiększenie zasądzonego odszkodowania. Uznano jednak, iż dochodzona kwota 1.000.000 złotych jest wygórowana.

W uzasadnieniu wskazano, iż łączna kwota 170.000 złotych stanowi kwotę adekwatną do doznanej przez niego krzywdy, mającą realną wartość ekonomiczną. Kwota ta rekompensuje skutki wykonania wobec wnioskodawcy kary pozbawienia wolności, której nie powinien ponieść. Zadośćuczynienie zawiera cechy kompensacyjne, lecz wysokość tego żądania musi być utrzymana w rozsądnych granicach odpowiadających aktualnym warunkom życia i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa w Polsce.

Sąd uznał, że domaganie się niemalże 100.000 złotych za każdy miesiąc pozbawienia wolności jest kwotą wygórowaną, przybierającą postać nieuzasadnionego przysporzenia majątkowego.

Aktualne komentarze do Kodeksu karnego i Kodeksu postępowania karnego. Skonfiguruj Twój System Legalis! Sprawdź

Opis stanu prawnego

Zasady odszkodowania za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie – wynikają z przepisów art. 552-559 KPK.

Zgodnie z art. 552 § 1 KPK oskarżonemu, który w wyniku wznowienia postępowania, kasacji lub skargi nadzwyczajnej został uniewinniony lub skazany na łagodniejszą karę, służy od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę oraz zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, wynikłe z wykonania względem niego w całości lub w części kary, której nie powinien był ponieść.

Przepis ten stosuje się także:

  • po uchyleniu skazującego orzeczenia postępowanie umorzono wskutek okoliczności, których nie uwzględniono we wcześniejszym postępowaniu,
  • w związku z zastosowaniem środka zapobiegawczego w warunkach wynikających z art. 552 § 1 i 2 KPK,
  • w wypadku niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania lub zatrzymania.

Przepisy KPK nie regulują kryteriów, jakimi miałby kierować się Sąd ustalając wysokość odszkodowania oraz zadośćuczynienia.

W orzecznictwie wypracowano następujące kryteria:

  • szkodę wynikającą z niesłusznego skazania, stanowi różnica między stanem majątkowym jaki by istniał, gdyby skazanego nie pozbawiono wolności, a stanem rzeczywistym z chwili odzyskania wolności – w takim wymiarze należałoby zasądzić odszkodowanie,
  • zadośćuczynienie powinno być „odpowiednie” tj. naprawiające w miarę możliwości krzywdę wyrządzoną niesłusznie aresztowanemu, nie może mieć znaczenia symbolicznego, jednak też nie może być wygórowane; konieczne jest przypisanie zadośćuczynienia charakteru kompensacyjnego.

Nie jest tak, że w przypadku dłuższych okresów izolacji wystarczy proste pomnożenie określonej kwoty za jeden dzień niesłusznego pozbawienia wolności przez ilość tych dni – im dłuższa izolacja, tym te dolegliwości stają się bardziej dotkliwe, a powrót do społeczeństwa trudniejszy.

Komentowanie orzeczenie wpisuje się w utrwalone orzecznictwo Sądu Najwyższego, z którego wynikają zasady szacowania i orzekania odszkodowania i zadośćuczynienia za niesłuszne pozbawienie wolności. Jest to materia niezwykle delikatna, w której w dużej mierze wymiar zasądzonej kwoty zależy od uznania sędziowskiego, a także indywidualnych okoliczności sprawy.

Trudno jest bowiem zawsze uniwersalnie ocenić, na ile kwota ma wymiar symboliczny, kiedy jawi się obiektywnie jako odpowiednia, a kiedy jest już wygórowana. Oczywistym jest, że osoby bezpośrednio zainteresowane rozstrzygnięciem oczekują jak najwyższego lub pełnego uwzględnienia swoich roszczeń. Należy jednak pamiętać o kryteriach wypracowanych w orzecznictwie, które stanowią istotną wskazówkę miarkowania tego rodzaju żądań.

Wszystkie aktualności n.ius® po zalogowaniu. Nie posiadasz dostępu? Kup online, korzystaj od razu! Sprawdź

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →