Podstawa utraty mocy wyroku łącznego

Opis stanu faktycznego

Wyrokiem łącznym z 11.2.2021 r., III K 896/19, na podstawie art. 85 § 1 i 2 KK, art. 86 § 1 KK w zw. z art. 81 ust. 1 ustawy z 19.6.2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 171) kary orzeczone wyrokiem łącznym SR w R. z 28.11.2018 r., II K 1150/18 oraz wyrokiem SR w W. z 12.9.2019 r., VIII K 12/18, SR w W. połączył i wymierzył P.K. karę 5 lat i 10 miesięcy pozbawienia wolności. Na poczet orzeczonej kary łącznej Sąd zaliczył skazanemu okres pozbawienia wolności od 23.3.2012 r. do 24.3.2012 r. oraz od 21.3.2016 r. do 22.3.2016 r., jednocześnie określając początek kary na 24.4.2018 r. Wyrok uprawomocnił się, ponieważ żadna ze stron postępowania go nie zaskarżyła.

Kasację w sprawie wniósł Prokurator Generalny, który, zaskarżając wyrok w całości na niekorzyść skazanego P.K. na podstawie art. 523 § 1 KPK, art. 526 § 1 KPK, art. 537 § 1 i 2 KPK, zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa karnego procesowego, a dokładnie art. 410 KPK w zw. z art. 574 KPK. Polegało ono na nieuwzględnieniu wynikających z akt sprawy istotnych okoliczności w postaci utraty mocy, w myśl art. 575 § 2 i § 3 KPK (w brzmieniu obowiązującym od 1.7.2015 r. do 23.6.2020 r.) ex lege wydanych wobec P.K. przez SR w R. 20.6.2018 r. w sprawie II K 103/17 i 28.11.2018 r. w sprawie II K 1150/18 wyroków łącznych. Podstawą orzeczenia wobec skazanego kary łącznej pozbawienia wolności stała się kara łączna 5 lat i 8 miesięcy pozbawienia wolności, orzeczona wyrokiem łącznym wydanym przez SR w R. w sprawie II K 1150/18. Wobec utraty mocy tegoż wyroku łącznego nie mogła ona podlegać wykonaniu, co w następstwie skutkowało wadliwym orzeczeniem kary łącznej 5 lat i 10 miesięcy pozbawienia wolności, wydanym z rażącym naruszeniem art. 85 § 2 KK. Wyrok obejmował powyższą karę łączną, w sytuacji gdy jej podstawę powinny stanowić podlegające wykonaniu kary pozbawienia wolności wymierzone wobec P.K. wyrokami wydanymi w poszczególnych (jednostkowych) sprawach. Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania SR w W. Po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść skazanego, SN uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania SR w W.

Uzasadnienie SN

Zdaniem SN kasacja wniesiona na niekorzyść skazanego przez Prokuratora Generalnego okazała się oczywiście zasadna, co umożliwiło jej rozpoznanie w trybie art. 535 § 5 KPK. Jak zauważył autor kasacji, na rozprawie 11.2.2021 r. nie tylko zostały ujawnione wszystkie istotne dokumenty, ale również Sąd zaliczył je w poczet materiału dowodowego. Wśród nich były również akta sprawy IV K 677/13 S.R. w C. Ze sprawy IV K 677/13 sporządzono i dołączono do akt sprawy III K 896/19 m.in. kserokopie postanowienia z 18.9.2019 r. w przedmiocie zarządzenia wykonania zawieszonej kary pozbawienia wolności oraz postanowień wydanych przez SR w R. w sprawie II K 1150/18 i przez SR w C. w sprawie IV K 677/13, po rozpoznaniu wniosków Dyrektora Aresztu Śledczego o rozstrzygnięcie wątpliwości w przedmiocie wykonania zapadłych w tych sprawach orzeczeń. Z dokumentów tych wynika, że wydane przez SR w C. 18.9.2019 r. postanowienie w przedmiocie zarządzenia wobec skazanego kary roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, orzeczonej z warunkowym zawieszeniem jej wykonania w sprawie IV K 677/13, w istotny sposób zmieniło sytuację procesową P.K. Zgodnie z treścią przepisu art 575 § 2 KPK spowodowało ono ex lege utratę mocy orzeczenia o karze łącznej 5 lat pozbawienia wolności w wyroku łącznym SR w R. w sprawie II K 103/17, w której skład wchodziła kara pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem, wymierzona w sprawie IV K 677/13. Z mocy prawa utracił również moc wyrok łączny wydany w sprawie II K 1150/18, a którego podstawę stanowił m.in. poprzedni wyrok łączny wydany w sprawie II K 103/07. Wobec utraty mocy wyroku wydanego w sprawie II K 1150/18 (art. 576 § 1 KPK) i orzeczenia o karze łącznej pozbawienia wolności w wyroku łącznym, wydanym w sprawie o sygn. II K 103/17, wobec skazanego zaprzestano wykonywania kary łącznej 5 lat i 8 miesięcy pozbawienia wolności (ze sprawy II K 1150/18), a wprowadzono do wykonania kary orzeczone w wyrokach jednostkowych, które były objęte wyrokiem łącznym.

Choć przepis art. 575 § 2 KPK stanowi, że wyrok łączny traci moc, jeżeli choćby jeden z wyroków stanowiących jego podstawę ulega uchyleniu lub zmianie, to regulację tę należy rozumieć również jako zmianę spowodowaną zarządzeniem wykonania kary, które zawieszono (postanowienie SN z 28.5.2015 r., IV KK 39/15, Legalis; wyrok SN z 22.10.2015 r., V KK 183/15, Legalis). W zaistniałym układzie procesowym, z uwagi na utratę mocy wydanych wobec skazanego P.K. obu wyroków łącznych (II K 103/17 i II K 1150/18), niezbędnym stało się wydanie nowego wyroku łącznego, którym powinna zostać orzeczona kara łączna pozbawienia wolności, obejmująca wymierzone jednostkowe kary pozbawienia wolności. Tymczasem SR, procedując w przedmiocie wydania wobec skazanego wyroku łącznego, nie uwzględnił przedstawionych i omówionych okoliczności. Wydanym wyrokiem łącznym połączył bowiem karę łączną 5 lat i 8 miesięcy pozbawienia wolności, orzeczoną wyrokiem łącznym w sprawie II K 1150/18 z karą pozbawienia wolności, wymierzoną kolejnym wyrokiem skazującym w sprawie VIII K 12/18, mimo że wyrok łączny ze sprawy II K 1150/18 z datą uprawomocnienia się postanowienia o zarządzeniu wykonania kary pozbawienia wolności w sprawie IV K 677/13, tj. 10.10.2019 r., utracił moc. Jednocześnie należy zauważyć, że zgodnie z dyspozycją art. 575 § 2 KPK utrata mocy wyroku łącznego następuje ex lege i w tym zakresie zbędne jest podejmowanie przez sąd rozstrzygnięć potwierdzających utratę mocy takiego orzeczenia. Mając powyższe na uwadze, SN uchylił zaskarżony wyrok łączny SR w W. i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania temu Sądowi. Procedując ponownie wniosek skazanego o wydanie wyroku łącznego, Sąd będzie miał na względzie poczynione powyżej uwagi oraz zmiany normatywne, związane z orzekaniem kary łącznej.

Za skarżącym zasadnym wydaje się powtórzyć i wskazać na pismo Zastępcy Dyrektora Aresztu Śledczego W.B., który zwrócił się z wnioskiem do SR w R., który wydał wyrok łączny w sprawie II K 1150/18, o rozstrzygnięcie, czy w związku z wydanym 18.9.2019 r. postanowieniem SR w C. o zarządzeniu wykonania wobec P.K. kary pozbawienia wolności orzeczonej w sprawie IV K 677/13, wyrok łączny podlega dalszemu wykonaniu. Postanowieniem z 19.12.2019 r. II Ko 2369/19, SR w R. stwierdził, że kara łączna pozbawienia wolności w wymiarze 5 lat i 8 miesięcy, orzeczona wobec P.K. prawomocnym wyrokiem łącznym SR w R. z 28.11.2018 r. w sprawie II K 1150/18, podlega wykonaniu w takiej postaci, w jakiej została orzeczona. W związku z powyższym 27.12.2019 r. Zastępca Dyrektora Aresztu Śledczego W.B., w trybie art. 13 § 1 KKW zwrócił się z wnioskiem do SR w C. o pilne rozstrzygnięcie, czy w zaistniałej sytuacji prawnej zarządzona wobec skazanego do wykonania w sprawie IV K 677/13 kara pozbawienia wolności podlega odrębnemu wykonaniu. Wydanym 28.1.2020 r. postanowieniem, Ko 925/20, SR w C. rozstrzygnął, że kara roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, orzeczona wobec skazanego P.K. wyrokiem SR w C. z 29.1.2014 r. w sprawie IV K 677/13, i zarządzona do wykonania postanowieniem tego Sądu z 18.9.2019 r., podlega odrębnemu wykonaniu. Stwierdzić zatem należy, że oba powyższe rozstrzygnięcia wzajemnie się wykluczały. Gdyby organ wykonujący te orzeczenia się do nich dostosował, wówczas powinien wprowadzić wobec skazanego P.K. do wykonania zarówno karę łączną 5 lat i 8 miesięcy pozbawienia wolności, wymierzoną wyrokiem łącznym wydanym w sprawie II K 1150/18, jak i odrębnie karę jednostkową roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, wymierzoną wyrokiem wydanym w sprawie IV K 677/13, mimo że skazanie to stanowiło wcześniej podstawę wydania wyroku łącznego.