Podstawa uwzględnienia wniosku o dobrowolne poddanie się karze

Opis stanu faktycznego

A.F. została oskarżona o popełnienie 78 przestępstw określonych w art.13 § 1 KK w zw. z art. 286 § 1 KK i art. 286 § 1 KK na szkodę określonych podmiotów gospodarczych udzielających wsparcia finansowego w postaci pożyczek, przy wykorzystaniu danych osobowych B.R. i S.G. Na rozprawie 1.4.2021 r. przed SR w G., z udziałem świadka i pokrzywdzonej, oskarżona złożyła wniosek o dobrowolne poddanie się karze i wymierzenie jej przy zastosowaniu art. 37a KK. Sąd nie zgodził się, uzależniając uwzględnienie wniosku od dokonania w nim zmian. Modyfikacja wniosku zaproponowana przez Sąd została zaakceptowana przez oskarżoną, prokuratora oraz osoby uznane przez Sąd za pokrzywdzone.

W konsekwencji SR w G. wyrokiem z 1.4.2021 r., II K 1488/20, uznał oskarżoną za winną popełnienia zarzucanych jej czynów w warunkach ciągu przestępstw z art. 91 § 1 KK, i za to na podstawie art. 286 § 1 KK wymierzył jej karę roku pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawiesił na okres próby 3 lat. Ponadto zasądził od oskarżonej tytułem naprawienia szkody na rzecz B.R. kwotę 140.553,50 zł i S.G. kwotę 2.672,61 zł. Wyrok ten uprawomocnił się bez postępowania odwoławczego.

Kasację od wyroku na niekorzyść skazanej wniósł Prokurator Generalny. Zarzucił on rażące i mające wpływ na treść wyroku naruszenie art. 387 § 1-3 KPK przez niezasadne uwzględnienie wniosku A.F. o skazanie jej bez przeprowadzenia postępowania dowodowego i wydanie wyroku skazującego. W konkluzji Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy SR w G. do ponownego rozpoznania. Po rozpoznaniu kasacji Prokuratora Generalnego wniesionej na niekorzyść oskarżonej SN uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał SR w G. do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie SN

Zdaniem SN kasacja była oczywiście zasadna, co umożliwiało jej rozpoznanie na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 KPK. Rozważania w odniesieniu do trafności zarzutów kasacji należało rozpocząć od wskazania, że Sąd I instancji, rozstrzygając wniosek oskarżonego złożony na podstawie art. 387 § 1 KPK, jest zobowiązany sprawdzić istnienie wszystkich warunków dopuszczalności takiego wniosku. Jednym z nich jest zgodność propozycji zamieszczonych w zgłoszonym wniosku, zaakceptowanych przez uprawnionych uczestników postępowania, w tym również tych co do oceny prawnokarnej zarzucanego oskarżonemu czynu, wymiaru kary bądź środków karnych, z obowiązującymi przepisami prawa karnego materialnego. W sytuacji, w której treść wniosku nie respektuje tych unormowań prawnych, obowiązkiem Sądu jest bądź to uzależnienie swojej decyzji o uwzględnieniu wniosku od dokonania w nim zmian konwalidujących dostrzeżoną jego wadliwość, bądź też rozpoznanie w dalszym ciągu sprawy na zasadach ogólnych. Sąd I instancji temu obowiązkowi nie sprostał i dopuścił się uchybień, które w sposób negatywny ukształtowały sytuację prawną pokrzywdzonych. Zgodnie z dyspozycją art. 387 § 2 KPK wniosek o dobrowolne poddanie się karze może zostać uwzględniony przez Sąd nie tylko wówczas, gdy okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości, a cele postępowania zostaną osiągnięte mimo nieprzeprowadzenia rozprawy w całości, ale niezbędne jest również, aby prokurator i pokrzywdzony, należycie powiadomieni o terminie rozprawy, nie sprzeciwili się takiemu wnioskowi. Jednakże pokrzywdzony będzie mógł skorzystać ze swojego uprawnienia jedynie w przypadku, gdy zostanie pouczony o możliwości zgłoszenia przez oskarżonego takiego wniosku oraz o prawie złożenia ewentualnego sprzeciwu przez pokrzywdzonego. W tej sprawie Sąd I instancji nie dopełnił obowiązku należytego pouczenia wszystkich pokrzywdzonych, a ponadto nie zawiadomił o rozprawie żadnego z podmiotów gospodarczych, które z racji niekorzystnego rozporządzenia mieniem uzyskały status pokrzywdzonego, mimo tego, że jako pokrzywdzeni byli zawiadomieni przez prokuratora o skierowaniu do Sądu aktu oskarżenia. W następstwie tego rażącego uchybienia Sąd niezasadnie uznał, że uwzględnienie wniosku oskarżonej było możliwe wobec braku sprzeciwu pokrzywdzonych, którzy prawidłowo zawiadomieni, nie stawili się na rozprawie.

Niewątpliwe uchybienie to miało istotny wpływ na treść zapadłego wyroku, ponieważ nie sposób wykluczyć, że pokrzywdzeni prawidłowo zawiadomieni o rozprawie oraz należnych im uprawnieniach wyraziliby sprzeciw wobec zgłoszonej propozycji dobrowolnego poddania się przez oskarżoną karze bez przeprowadzenia postępowania dowodowego, względnie uzależniliby zgodę na taki sposób procedowania od zobowiązania oskarżonej do naprawienia szkody.

Kontynuując rozważania należało dalej stwierdzić, że Sąd meriti popełnił kolejny rażący błąd mający wpływ na treść orzeczenia, w zakresie nałożenia na oskarżoną obowiązków naprawienia szkody na podstawie art. 46 § 1 KK. Nie budzi wątpliwości, że ten obowiązek związany jest z zaistnieniem w chwili wyrokowania szkody na mieniu, rozumianej jako rezultatu przestępstwa popełnionego przez oskarżonego, w znaczeniu uszczerbku w majątku pokrzywdzonego. Czynności sprawcze, które zostały przypisane oskarżonej w wyroku, sprowadzają się do wyrządzenia szkód w mieniu podmiotów gospodarczych świadczących usługi finansowe w zakresie pożyczek, które niekorzystnie rozporządziły swoim mieniem w postaci określonych sum pieniężnych, w efekcie oszukańczych działań oskarżonej. W konsekwencji to nie B.R. i S.G. ponieśli faktyczną szkodę majątkową, tylko podmioty udzielające pożyczek. Wykorzystując tożsamość wskazanych osób, oskarżona z pewnością naruszyła ich dobra osobiste. Natomiast z tytułu wypłaty oskarżonej pożyczek przez firmy pożyczkowe, po stronie tych osób nie doszło do niekorzystnego rozporządzenia mieniem, a tylko taka szkoda mogła stanowić podstawę do zasądzenia środka kompensacyjnego z art. 46 § 1 KK. W tym kontekście należało także wskazać, że wniosek oskarżonej wskutek działania Sądu został zmodyfikowany przez zakwalifikowanie wszystkich jej czynów również z art. 190a § 1 KK (kradzież tożsamości osoby w celu wyrządzenia jej szkody majątkowej), ale Sąd odstąpił w wyroku od dokonania takiej oceny prawnej zachowania oskarżonej. Zatem krąg podmiotów uprawnionych do uzyskania orzeczenia w przedmiocie obowiązku naprawienia szkody został błędnie określony przez Sąd, co niewątpliwie miało istotny wpływ na treść orzeczenia, albowiem na rzecz B.R. i S.G. zasądzony został nienależny im środek kompensacyjny, z jednoczesnym pominięciem podmiotów uprawnionych do wynagrodzenia poniesionych szkód majątkowych. Zgodnie z poglądem wyrażonym w judykaturze identyfikacja podmiotów pokrzywdzonych przestępstwem jest oczywistym obowiązkiem Sądu z tego powodu, że wadliwość orzeczenia w tym zakresie oraz jej konkretyzacja w orzeczeniach wydanych na podstawie art. 46 § 1 KK skutkują realnym ryzykiem zaistnienia określonych skutków procesowych, a więc bezwzględnym obciążeniem oskarżonego świadczeniami na rzecz podmiotów w rzeczywistości nieuprawnionych. Równocześnie nie wyklucza sytuacji, w której podmioty naprawdę pokrzywdzone przestępstwem będą dochodziły swoich roszczeń (por. wyrok SN z 9.1.2020 r., III KK 78/19, Legalis).

Nie sposób także wykluczyć, co słusznie podniesiono w kasacji, że niewłaściwe odczytanie natury prawnej instytucji wskazanej w art. 46 § 1 KK nie jako środka kompensacyjnego, a środka karnego, którym pierwotnie był obowiązek naprawienia szkody, doprowadziło Sąd do kolejnego uchybienia naruszającego dyspozycję art. 72 § 1 KK. Zgodnie z treścią tego przepisu warunkowe zawieszenie wykonania kary musi wiązać się z nałożeniem na oskarżonego pewnych obowiązków wskazanych w tym przepisie, przy czym orzeka się przynajmniej jeden z obowiązków probacyjnych. Rozstrzygnięcie takie jest obowiązkowe, chyba że sąd orzeka jednocześnie środek karny – wówczas jest fakultatywne. W tej sytuacji odniesienie przez oskarżoną nieuprawnionej korzyści w postaci instytucji warunkowego zawieszenia wykonania kary bez jednoczesnego obligatoryjnego nałożenia na nią jakiejkolwiek dolegliwości, czy to w postaci środka karnego, czy też środka probacyjnego, stanowiło rażące naruszenie prawa i miało istotny wpływ na treść orzeczenia.

Zasadne było uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez SR w G., w toku którego powinno dojść do odpowiedniej modyfikacji wniosku oskarżonej, a przy jej braku – rozpoznania sprawy w postępowaniu zwyczajnym.

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →