Pozorność umowy o pracę a absencja chorobowa

Postępowanie przed ZUS

Decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. (dalej: ZUS lub Organ rentowy) z 21.8.2020 r. stwierdzono, że M.K. (dalej: Skarżąca) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu, od 16.3.2020 r. do 15.6.2020 r. W uzasadnieniu ww. decyzji Organ rentowy wskazał, iż Skarżąca została zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego od 16.3.2020 r. do 15.6.2020 r. z kodem tytułu ubezpieczenia – pracownik. Natomiast już od 5.5.2020 r. Skarżąca stała się niezdolna do pracy z powodu choroby, zaś po zakończeniu okresu pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wystąpiła z wnioskiem o wypłatę zasiłku chorobowego. Zdaniem Organu rentowego przedstawiony materiał związany z zawartą umową o pracę świadczy o tym, że w przedmiotowej sprawie nie miało miejsce świadczenie pracy, przez co nie doszło do nawiązania stosunku pracy. W ocenie Organu rentowego okoliczności sprawy świadczą o chęci świadomego osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego kosztem innych uczestników systemu, a Skarżąca nie wykonywała pracy w (…) spółka jawna z siedzibą w Ł. (dalej: Spółka), będąc zgłoszoną do ubezpieczeń społecznych jedynie w celu uzyskania tytułu do nich i prawa do wypłaty świadczeń.

Z uzasadnienia SO w Sieradzu

SO w Sieradzu uznał, że – w świetle poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych – nie można mówić o pozorności oświadczeń woli w zawarciu umowy o pracę. Postępowanie dowodowe wykazało bowiem, że Skarżąca podjęła pracę i ją świadczyła, a Spółka – pracodawca świadczenie to przyjmowała, płacąc umówione wynagrodzenie. W toku postępowania zostało ustalone, że Spółka zamieściła ogłoszenie o poszukiwaniu osoby chętnej do pracy na stanowisku new business manager. Skarżąca nie znała wcześniej żadnego ze wspólników Spółki, a jej odpowiedź na ogłoszenie miała charakter spontaniczny. Ponadto żadne okoliczności sprawy nie wskazują, aby zawierając umowę o pracę Spółka kierowała się innymi przesłankami aniżeli zamiar nawiązania stosunku pracy. Zmiana formuły świadczenia pracy po dwóch tygodniach od jej podjęcia ze stacjonarnej na zdalną wynikała z wprowadzanych w tym czasie ogólnokrajowych ograniczeń w kontaktach i poruszaniu się w przestrzeni publicznej, także nie sposób byłoby postawić Spółce zarzutu, iż nie sformalizowała zasad świadczenia pracy przez Skarżącą w czasie rozwijającej się pandemii. Fakt świadczenia przez Skarżącą pracy w okresie od zawarcia umowy o pracę do czasu powstania niezdolności do pracy został udowodniony zarówno zeznaniami świadków, samej Skarżącej, jak też materialnymi efektami jej pracy (np. w postaci korespondencji mailowej Skarżącej z potencjalnymi kontrahentami Spółki).

Mając na względzie utrwalony w judykaturze pogląd, zgodnie z którym o tym, czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje:

ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 KP (wyrok SN z 24.2.2010 r. II UK 204/09, Legalis), SO w Sieradzu uznał, że w niniejszej sprawie doszło do nawiązania stosunku pracy, zawarta umowa nie nosiła cech pozorność. Umowa o pracę jest bowiem zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, że nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy (wyrok SN z 21.5.2010 r., I UK 43/10, Legalis).

Odnosząc się do okoliczności związanej z niezdolnością Skarżącej do pracy w okresie od 5.5.2020 r., to – zdaniem SO w Sieradzu – wypada podkreślić, że z samego faktu, że w stosunkowo niedługim czasie od zawarcia umowy pracownik zaczyna korzystać ze zwolnień lekarskich, nie można wywodzić pozorności takiej umowy. Pozorność powinna być wykazana przez Organ rentowy stosownymi dowodami i nie może opierać się jedynie na przypuszczeniach. Ponadto wskazać należy, że nie jest objęte zakazem prawnym zawieranie umów o pracę w celu osiągnięcia skutku w postaci objęcia pracownika ubezpieczeniem społecznym, ani też skutek w postaci objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym nie jest zakazany przez prawo, ale właśnie odwrotnie – następczym skutkiem rzeczywistego podjęcia pracy w ramach stosunku pracy jest nakaz obowiązkowego ubezpieczenia pracownika, co wprost wynika z ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; dalej: SysUbSpołU).

Następnie SO w Sieradzu rozważył, czy w tym konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art. 58 § 1 KC w związku z art. 300 KP) i wskazał, iż o czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro zatem z zawarciem umowy o pracę SysUbSpołU wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa.

W ocenie SO w Sieradzu należy podkreślić, że najistotniejsze na gruncie niniejszej sprawy jest to, że Skarżąca faktycznie wykonywała pracę na rzecz Spółki po podpisaniu umowy o pracę, a Spółka przyjmowała świadczoną na jej rzecz przez Skarżącą pracę i wypłacała jej za to umówione wynagrodzenie. Na mocy art. 83 ust. 1 SysUbSpołU ZUS wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw, dotyczących m.in. zgłaszania do ubezpieczeń społecznych i przebiegu ubezpieczeń, a zatem ma prawo do kwestionowania podstaw ubezpieczenia, w tym umów o pracę, jako że rodzą one skutki w dziedzinie ubezpieczeń społecznych. Niemniej jednak, w takiej sytuacji to na Organie rentowym spoczywa obowiązek udowodnienia pozorności umowy lub jej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, w myśl art. 6 KC.

Rozstrzygnięcie SO w Sieradzu

Zdaniem SO w Sieradzu, Organ rentowy nie udowodnił, iż zakwestionowana przez niego umowa o pracę miała charakter pozorny, czy była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie tylko potwierdził fakt wykonywania przez Skarżącą pracy na rzecz Spółki, ale wykluczył pozorny charakter zatrudnienia. Uwzględniając poglądy SN należy w ocenie SO w Sieradzu uznać, że w sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę o pracę było nawiązanie stosunku pracy i doszło do faktycznego świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu jej stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego (np. choroby, ciąży), nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa.

Wobec powyższego, SO w Sieradzu zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, że Skarżąca podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik Spółki w okresie, kiedy strony wiązała ważna umowa o pracę.

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →