Stan faktyczny

Na prezesa zarządu (…) sp. z o.o. (dalej: Spółka) powołano na czas nieokreślony E. K., a na wiceprezesa zarządu – R. G. (dalej: Skarżący). Przedmiotem działalności Spółki była m.in.: produkcja wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych, wynajem maszyn i urządzeń oraz samochodów ciężarowych z kierowcą. W związku z nieuregulowaniem całości zobowiązań z tytułu podatku od towarów i usług w ustawowym terminie powstały zaległości podatkowe, które zostały objęte tytułami wykonawczymi. Egzekucja okazała się jednak bezskuteczna. Następnie postanowieniem z (…) r. Naczelnik Urzędu Skarbowego w Szczecinie (dalej: Organ I instancji) wszczął postępowanie podatkowe wobec Skarżącego, zmierzające do orzeczenia o jego odpowiedzialności podatkowej za zaległości podatkowe z tytułu podatku od towarów i usług, jako byłego członka zarządu Spółki. Decyzją z (…) r. orzekł zaś o jego odpowiedzialności solidarnej z E. K. za zaległości Spółki z tytułu ww. podatku. Decyzją z 6.9.2017 r. Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w Szczecinie (dalej: Organ odwoławczy), po rozpatrzeniu odwołania Skarżącego, utrzymał w mocy decyzję Organu I instancji w przedmiocie odpowiedzialności osób trzecich za zaległości podatkowe spółki.

Wyrok WSA w Szczecinie

Wyrokiem z 12.6.2018 r., I SA/Sz 966/17, Legalis, WSA w Szczecinie oddalił skargę Skarżącego na ww. decyzję. Odniósł się do zarzutów podniesionych w skardze, dotyczących nieprowadzenia postępowania w sprawie orzeczenia o solidarnej odpowiedzialności członka zarządu spółki wobec wszystkich osób, które potencjalnie mogły ponosić taką odpowiedzialność. Wskazał, że zgodnie z dotychczasowym stanowiskiem orzecznictwa NSA nie jest istotne to, czy prowadzone jest jedno postępowanie wobec wszystkich osób, czy też prowadzone są odrębne postępowania wobec każdej z nich. Ważne jest, aby obejmowały one wszystkie osoby odpowiedzialne za zobowiązania podatkowe.

W niniejszej sprawie został spełniony wymóg wszczęcia i prowadzenia postępowania podatkowego, zmierzającego do orzeczenia o solidarnej odpowiedzialności za zaległości Spółki wobec wszystkich osób, mogących takową ponosić (pozostałych członków zarządu Spółki). Organ I instancji wszczął bowiem postępowanie podatkowe w sprawie orzeczenia o solidarnej odpowiedzialności podatkowej E. K. jako członka zarządu Spółki za jej zaległości, i orzekł w drodze decyzji o jej odpowiedzialności.

Zdaniem WSA w Szczecinie zarzuty nieskutecznego wszczęcia postępowania wobec E. K., a także braku skutecznego doręczenia jej decyzji orzekających o solidarnej odpowiedzialności za zobowiązania Spółki należało uznać za nietrafne. Z punktu widzenia niniejszego postępowania istotne jest jedynie, że postępowania o orzeczeniu o solidarnej odpowiedzialności członka zarządu obejmowały wszystkie osoby odpowiedzialne za zobowiązania podatkowe Spółki. Kwestia naruszenia (bądź nie) przepisów prawa procesowego, czy też prawa materialnego, mających zastosowanie w sprawie prowadzonej wobec innego z członków zarządu Spółki pozostaje bez wpływu na orzeczenie o odpowiedzialności pozostałych członków zarządu. Postępowania wobec poszczególnych osób mogą bowiem różnić się i doprowadzić do różnych rozstrzygnięć, choćby z uwagi na występowanie u niektórych z tych osób przesłanek egzoneracyjnych, na co wskazuje art. 116 § 1 pkt 1 i 2 ustawy z 29.8.1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.; dalej: OrdPU).

Ponadto odrębne postępowania, toczące się wobec członków zarządu, nie stanowią jednej sprawy, o której mowa w art. 134 ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 329 ze zm.; dalej: PostAdmU). O postępowaniach prowadzonych w granicach danej sprawy będzie można mówić wówczas, gdy ich przedmiotem będzie sprawa wykazująca tożsamość podmiotową (tj. tożsamość podmiotu będącego adresatem praw lub obowiązków) i przedmiotową (tj. tożsamość treści tych praw i obowiązków oraz ich podstawy prawnej i faktycznej). Niewątpliwie natomiast w ww. sprawach, toczących się wobec członków zarządu Spółki, brak jest tożsamości podmiotowej: adresatem zaskarżonych decyzji jest sam Skarżący, a ww. decyzji z (…) r. drugi członek zarządu Spółki – E. K. Tym samym w prowadzonym postępowaniu WSA w Szczecinie nie był uprawniony do oceny prawidłowości doręczeń decyzji ani innych okoliczności, związanych z wydaniem decyzji wobec drugiego z członków zarządu Spółki.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Komentarz. Skonfiguruj Twój System Legalis! Sprawdź

Skarga kasacyjna

W skardze kasacyjnej zarzucono naruszenie m.in. przepisów prawa materialnego, tj. art. 108 § 1 w zw. z art. 107 § 1, § 2 pkt 2 i pkt 4 oraz art. 116 § 1, § 2 i § 4 OrdPU. Organ odwoławczy błędnie uznał, że ww. przepisy oraz dowody zgromadzone w trakcie postępowania podatkowego jednoznacznie przesądzają o solidarnej odpowiedzialności E.K. i Skarżącego, jako byłego członka zarządu, za zaległości Spółki, wobec zaistnienia przesłanek do uznania egzekucji wobec Spółki za bezskuteczną. Skarżący wskazał, że art. 116 § 1 OrdPU nakłada na organ podatkowy obowiązek prowadzenia postępowania w przedmiocie odpowiedzialności za zaległości spółki z o.o. wobec wszystkich osób mogących ponosić taką odpowiedzialność. Zdaniem Skarżącego spełnienie wymogu prowadzenia postępowania podatkowego, zmierzającego do orzeczenia o solidarnej odpowiedzialności wobec wszystkich osób mogących ponosić taką odpowiedzialność należy uznać za fikcję. Taką fikcją prawną było doręczenie zastępcze E.K. postanowienia o wszczęciu postępowania i decyzji. Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Stan prawny

NSA w wyroku z 14.12.2021 r., III FSK 215/21, Legalis, dokonując oceny zarzutów materialnoprawnych, przytoczył podstawowy dla istoty sprawy art. 116 § 1 i nast. OrdPU (w stosownym brzmieniu). Zgodnie z przepisem za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu:

1) nie wykazał, że:

a) że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe);

b) że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy;

2) mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

Z kolei z art. 116 § 2 OrdPU wynika, że odpowiedzialność członków zarządu obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu, oraz zaległości wymienione w art. 52 OrdPU, powstałe w czasie pełnienia obowiązków członka zarządu. Ww. zasady stosuje się również do byłego członka zarządu (art. 116 § 4 OrdPU).

Mając powyższe na uwadze, NSA zauważył, że literalne brzmienie art. 116 § 1 OrdPU ustanawia cztery przesłanki orzeczenia o odpowiedzialności członka zarządu spółki z o.o. W tym kontekście wskazał, że zarówno Organ odwoławczy, jak i WSA w Szczecinie prawidłowo podkreśliły, że okolicznością bezsporną w sprawie jest to, że Skarżący był prezesem zarządu tego podmiotu w okresie, w którym powstało i podlegało zapłacie zobowiązanie podatkowe. Pełnił zatem wskazane obowiązki w okresie, w którym upływał termin płatności zobowiązań oraz egzekucja z majątku Spółki okazała się bezskuteczna. Skarżący nie wykazał zaistnienia przesłanek egzneracyjnych, o których mowa w art. 116 § 1 pkt 1 i 2 OrdPU.

Kodeks spółek handlowych – najnowsze komentarze zawsze w Systemie Legalis. Kup online. Sprawdź

Solidarna odpowiedzialność członka zarządu sp. z o.o.

NSA uznał ww. zarzut za niezasadny i wskazał, jak słusznie podniósł WSA w Szczecinie, że z punktu widzenia niniejszego postępowania istotne jest, że postępowania o orzeczeniu o solidarnej odpowiedzialności członka zarządu obejmowały wszystkie osoby odpowiedzialne za zobowiązania podatkowe spółki. Oczywiście prowadzenie jednego postępowania wobec wszystkich członków zarządu odpowiedzialnych za zaległości solidarnie ze spółką byłoby najlepszym rozwiązaniem. Niestety często nie jest to możliwe, co nie oznacza, że postępowania prowadzone oddzielnie są ze swej istoty wadliwe. To samo dotyczy niemożności przesłuchania w jednym postępowaniu wszystkich członków zarządu, tak jak w niniejszej sprawie. Ponadto różny stopień zawinienia poszczególnych członków zarządu w powstaniu zaległości nie wpływa na zakres odpowiedzialności każdego z nich. W ostatecznym rozrachunku odpowiadają oni solidarnie za całość zaległości spółki. Z tych względów i na podstawie art. 184 PostAdmU NSA oddalił przedmiotową skargę kasacyjną.

W analizowanym rozstrzygnięciu zarówno WSA w Szczecinie, jak i NSA, odniosły się do zasad odpowiedzialności ponoszonej przez osoby trzecie za zaległości podatkowe podmiotu, jakim jest kapitałowa spółka prawa handlowego, tj. spółka z o.o. W tym kontekście NSA wskazał, jak wprost wynika z regulacji prawnych (art. 116 § 2 OrdPU), że zakres podmiotowy tej odpowiedzialności może obejmować byłych i obecnych członków zarządu ww. podmiotu, jeśli termin płatności zobowiązań (zaległości podatkowych) upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków w organie zarządzającym sp. z o.o. W orzecznictwie NSA podkreśla się, że o solidarnej odpowiedzialności członka zarządu należy orzec w stosunku do wszystkich osób odpowiedzialnych za zobowiązania podatkowe spółki niezależnie od tego, czy nastąpi to w drodze jednego, czy kilku postępowań. Niemniej jednak prowadzenie jednego postępowania wobec wszystkich takich osób jest rozwiązaniem optymalnym.

Wszystkie aktualności n.ius® po zalogowaniu. Nie posiadasz dostępu? Kup online, korzystaj od razu! Sprawdź

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →