Stan faktyczny

Przed przekształceniem w SE SAP miała formę prawną spółki akcyjnej niemieckiego prawa. Zgodnie z ustawodawstwem krajowym była w niej ustanowiona rada nadzorcza, składająca się z ośmiu członków reprezentujących akcjonariuszy i ośmiu członków reprezentujących pracowników, w tym sześciu pracowników przedsiębiorstwa i dwóch przedstawicieli związków zawodowych. Organizacje związkowe zakwestionowały postanowienia układu w sprawie uczestnictwa, dotyczące desygnowania przedstawicieli pracowników do pomniejszonej rady nadzorczej ponieważ nie przewidywały one wyłącznego przysługiwania związkom zawodowym – tzn. zagwarantowanego w trybie odrębnego głosowania – prawa proponowania pewnej liczby przedstawicieli pracowników do pomniejszonej rady nadzorczej.

Prawo pracy – Sprawdź aktualną listę szkoleń Sprawdź

Stanowisko TSUE

Przepis art. 4 ust. 4 dyrektywy Rady 2001/86/WE z 8.10.2001 r. uzupełniającej statut spółki europejskiej w odniesieniu do uczestnictwa pracowników (Dz.Urz. UE L z 2001 r. Nr 294, s. 22) stanowi, że bez uszczerbku dla przepisów art. 13 ust. 3 lit. a) dyrektywy 2001/86/WE w przypadku SE utworzonej w wyniku przekształcenia, układ w sprawie mechanizmów uczestnictwa pracowników, mający zastosowanie do tej SE, zapewnia „dla wszystkich aspektów uczestnictwa pracowników co najmniej taki sam poziom ich uczestnictwa jak istniejący w ramach spółki, która ma być przekształcona w SE”. Trybunał wskazał, że w art. 2 lit. h) dyrektywy 2001/86/WE zdefiniowano „uczestnictwo pracowników” jako „mechanizm, obejmujący również informowanie, konsultowanie i partycypację, poprzez który przedstawiciele pracowników mogą mieć wpływ na decyzje, jakie mają być podjęte w ramach spółki”. Pojęcie „partycypacja” zostało zdefiniowane w art. 2 lit. k) dyrektywy 2001/86/WE jako „wpływ organu reprezentującego pracowników i/lub przedstawicieli pracowników na sprawy spółki” poprzez „prawo wybierania lub desygnowania niektórych członków organu nadzorczego lub zarządzającego spółki” lub „prawo [rekomendowania] desygnowania niektórych lub wszystkich członków organu nadzorczego lub zarządzającego spółki i/lub sprzeciwiania się temu”. W ocenie TSUE z definicji tych wynika, że „partycypacja” jako taka stanowi mechanizm, poprzez który przedstawiciele pracowników mogą mieć wpływ na decyzje, jakie mają być podjęte w ramach spółki, korzystając albo z prawa wybierania lub desygnowania niektórych członków organu nadzorczego lub zarządzającego spółki, albo z prawa rekomendowania tego desygnowania lub sprzeciwienia się mu. Przy uwzględnieniu wyrażenia „wszystkie aspekty”, użytego w art. 4 ust. 4 dyrektywy 2001/86/WE, zdaniem TSUE należy uznać, że w ramach układu dotyczącego SE utworzonej w wyniku przekształcenia powinny być brane pod uwagę wszystkie aspekty charakteryzujące dany sposób partycypacji, które umożliwiają organowi reprezentującemu pracowników lub ich przedstawicielom wywieranie wpływu na sprawy spółki, czyli takie, jak w szczególności zasady wykonywania wyżej wymienionych praw dotyczących wyboru, desygnowania, rekomendowania lub sprzeciwienia się.

Trybunał wskazał, że powyższe definicje odwołują się do pojęcia „przedstawiciele pracowników”, które zgodnie z art. 2 lit. e) dyrektywy 2001/86/WE odnosi się do „przedstawicieli pracowników w rozumieniu prawa krajowego i/lub krajowej praktyki”. Zatem prawodawca Unii nie zdefiniował tego pojęcia, lecz ograniczył się do odesłania do prawa krajowego lub praktyk krajowych. Analogicznie jest w przypadku ujętego w art. 4 ust. 4 dyrektywy 2001/86/WE sformułowania „co najmniej taki sam poziom ich uczestnictwa jak istniejący w ramach spółki, która ma być przekształcona w SE”. W zakresie, w jakim odnosi się ono do poziomu uczestnictwa istniejącego w spółce przed jej przekształceniem w SE, sformułowanie to odsyła w sposób oczywisty do prawa krajowego lub praktyki krajowej w państwie członkowskim siedziby tej spółki, czyli w niniejszym przypadku do prawa niemieckiego. Zdaniem TSUE wynika z tego, że do stron układu w sprawie mechanizmów uczestnictwa pracowników w SE należy sprawdzenie, czy przewidziany w nim poziom uczestnictwa pracowników jest, w odniesieniu do wszystkich aspektów tego uczestnictwa, co najmniej równy poziomowi określonemu przez to prawo.

Zdaniem TSUE, jeżeli ustanowiony przez ustawodawstwo krajowe aspekt proceduralny stanowi element charakterystyczny krajowego systemu partycypacji przedstawicieli pracowników, wprowadzony w celu wzmocnienia partycypacji pracowników w przedsiębiorstwie, i jeśli ustawodawstwo to przyznaje mu, jak w niniejszym przypadku, charakter wiążący – ten aspekt proceduralny należy uznać za stanowiący część „wszystkich aspektów uczestnictwa pracowników” w rozumieniu art. 4 ust. 4 dyrektywy 2001/86/UE. Zatem ten aspekt proceduralny należy wziąć pod uwagę dla celów układu w sprawie mechanizmów uczestnictwa.

Kodeks pracy. Komentarz. Red.: prof. dr hab. Wojciech Muszalski, dr hab. Krzysztof Walczak. Skonfiguruj Twój System Legalis! Sprawdź

W niniejszej sprawie TSUE uznał, że to w świetle prawa niemieckiego, które miało zastosowanie do SAP, zanim została ona przekształcona w SE, należy ocenić, czy układ w sprawie uczestnictwa gwarantuje co najmniej taki sam poziom uczestnictwa pracowników w podejmowaniu decyzji w tej spółce po jej przekształceniu w SE. Trybunał uściślił, że wszyscy pracownicy SAP powinni mieć możliwość korzystania z procedury wyborczej przewidzianej w prawie niemieckim, nawet w przypadku braku wskazówki w tym zakresie w ustawodawstwie. Aby w pełni chronić prawa tych pracowników, wspierać cele społeczne Unii, o których mowa w motywie 3 dyrektywy 2001/86/WE, oraz zagwarantować istnienie procedur informowania pracowników, konsultowania z pracownikami i ich partycypacji na poziomie transnarodowym, prawo do proponowania pewnej części kandydatów w wyborach przedstawicieli pracowników do rady nadzorczej SE utworzonej w wyniku przekształcenia, takiej jak SAP, nie może być zastrzeżone wyłącznie dla niemieckich związków zawodowych. Musi być rozszerzone na wszystkie związki zawodowe reprezentowane w SE, jej spółkach zależnych i oddziałach, tak aby zapewnić równość tych związków zawodowych w odniesieniu do tego prawa.

Reasumując, TSUE orzekł, że art. 4 ust. 4 dyrektywy 2001/86/WE należy interpretować w ten sposób, iż układ w sprawie mechanizmów uczestnictwa pracowników, mający zastosowanie do SE utworzonej w wyniku przekształcenia – o którym mowa w tym przepisie – powinien przewidywać odrębne głosowanie dla celów wyboru na przedstawicieli pracowników w radzie nadzorczej SE określonej części kandydatów proponowanych przez związki zawodowe, w sytuacji gdy mające zastosowanie prawo krajowe wymaga takiego odrębnego głosowania w odniesieniu do składu rady nadzorczej spółki podlegającej przekształceniu w SE. W ramach tego głosowania należy zapewnić równość traktowania pracowników tej SE, jej spółek zależnych i oddziałów, oraz reprezentowanych w nich związków zawodowych.

Forma spółki europejskiej (SE) wydawała się atrakcyjna zwłaszcza przed przyjęciem dyrektywy dotyczącej transgranicznego łączenia, jako antidotum na brak unijnych regulacji w tym zakresie. Z praktyki wynika, że jednym z czynników, które wpłynęły na niewielkie zainteresowanie biznesu tą formą prowadzenia działalności gospodarczej, nie tylko w Polsce, jest ochrona nabytych praw pracowników w odniesieniu do uczestnictwa w podejmowaniu decyzji przez spółkę, oraz zasada „przed i po” – zob. także art. 83 ustawy z 4.3.2005 r. o europejskim zgrupowaniu interesów gospodarczych i spółce europejskiej (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 259; dalej: SpółkaEuropU). Niniejsza sprawa dotyczyła założenia SE w wyniku przekształcenia niemieckiej spółki akcyjnej. Ogólnie mówiąc, specyfiką niemieckiego prawa spółek akcyjnych jest znacznie szerszy udział pracowników w radzie nadzorczej, niż w przypadku innych państw członkowskich Unii (jak wynika z doświadczenia był to też czynnik, który wpłynął na niezałożenie SE z udziałem polskich i niemieckich spółek akcyjnych). Dodatkowo unijny prawodawca „zabezpieczył” tę formę powstania SE (por. również art. 81 ust. 4 SpółkaEuropU).

W niniejszym wyroku TSUE dokonał wykładni językowej, systemowej, celowościowej i historycznej art. 4 ust. 4 dyrektywy 2001/86/WE. Przepis ten obejmuje sytuację utworzenia SE w drodze przekształcenia i gwarantuje, że takie utworzenie nie spowoduje osłabienia poziomu uczestnictwa pracowników, istniejącego w spółce przekształcanej. Trybunał przyjął, chroniąc prawa pracowników, że art. 4 ust. 4 dyrektywy 2001/86/WE należy interpretować w ten sposób, iż układ w sprawie mechanizmów uczestnictwa pracowników mający zastosowanie do SE utworzonej w wyniku przekształcenia powinien przewidywać odrębne głosowanie dla celów wyboru na przedstawicieli pracowników w radzie nadzorczej SE określonej części kandydatów proponowanych przez związki zawodowe, w sytuacji gdy mające zastosowanie prawo krajowe wymaga takiego odrębnego głosowania w odniesieniu do składu rady nadzorczej spółki podlegającej przekształceniu w SE. Trybunał konsekwentnie prezentuje stanowisko, że zagwarantowanie praw nabytych implikuje nie tylko utrzymanie praw nabytych pracowników w spółce, która ma być przekształcona w SE, lecz także rozszerzenie tych praw na wszystkich pracowników SE.

Wszystkie aktualności n.ius® po zalogowaniu. Nie posiadasz dostępu? Kup online, korzystaj od razu! Sprawdź

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →