Opis stanu faktycznego

Sąd Rejonowy w R, wyrokiem z 28.3.2023 r., II K 67/23, uznał oskarżonego A.O. za winnego tego, że w miejscowości Z., kierował drogą publiczną rowerem wbrew obowiązującemu go zakazowi kierowania rowerami, wydanego przez Sąd Rejonowy w R., z 19.10.2022 r., a mianowicie czynu z art. 244 KK i za to na podstawie art. 244 KK, przy zastosowaniu art. 37a § 1 KK wymierzył mu karę 4 miesięcy ograniczenia wolności, polegającą na wykonywaniu nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w rozmiarze 30 godzin miesięcznie.

Wyrok ten uprawomocnił się 5.4.2023 r. bez postępowania odwoławczego.

Prokurator Generalny wniósł kasację od tego wyroku. Zaskarżył go w części dotyczącej orzeczenia o środku karnym, w zakresie braku obligatoryjnego rozstrzygnięcia o świadczeniu pieniężnym, o którym stanowi przepis art. 43a § 2 KK, na niekorzyść oskarżonego.

Zarzucił wyrokowi rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie prawa karnego materialnego, a mianowicie art. 43a § 2 KK, w brzmieniu obowiązującym od 1.1.2023 r., polegające na zaniechaniu orzeczenia wobec oskarżonego A.O. – w związku ze skazaniem za popełniony 9.2.2023 r. czyn zabroniony z art. 244 KK – świadczenia pieniężnego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej w kwocie co najmniej 5000 złotych, podczas gdy zgodnie z przywołanym przepisem, w razie skazania m.in. za przestępstwo określone w art. 244 KK orzeczenie świadczenia pieniężnego ma charakter obligatoryjny, gdzie zarazem z uwagi na wymierzenie A.O., przy zastosowaniu art. 37a § 1 KK w jego brzmieniu obowiązującym od 24.6.2020 r., kary ograniczenia wolności zamiast kary pozbawienia wolności, stosując regulację zawartą w wymienionym przepisie, Sąd był zobligowany do jednoczesnego orzeczenia określonych w dyspozycji art. 37a § 1 KK: środka karnego, środka kompensacyjnego lub przepadku.

Wskazując na powyższe, wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi Rejonowemu w R. do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść, uchylił zaskarżony wyrok w części, w jakiej nie zawiera rozstrzygnięcia o środku karnym świadczenia pieniężnego i sprawę w tym zakresie przekazał Sądowi Rejonowemu w R. do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie SN

Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja jest oczywiście zasadna, stąd jej rozpoznanie i uwzględnienie na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 KPK.

Na wstępie należało zauważyć, że zgodnie z dyspozycją art. 425 § 2 zd. 2 KPK przedmiotem zaskarżenia może być również brak w orzeczeniu określonego rozstrzygnięcia. Ponieważ przepis ten stosuje się odpowiednio w postępowaniu kasacyjnym (art. 518 KPK), to również w tym postępowaniu dopuszczalne jest zaskarżenie braku określonego rozstrzygnięcia sądu w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie (zob. Uchwała Pełnego Składu Izby Karnej Sądu Najwyższego z 28.10.2015 r., I KZP 21/14, Legalis). W świetle powyższego, uznać należało, że skarżący w kasacji, wniesionej na niekorzyść przed upływem roku od daty uprawomocnienia się wyroku (art. 524 § 3 KPK), poprawnie zakreślił zakres zaskarżenia.

Podniesione w kasacji uchybienie, polegające na naruszeniu prawa materialnego przez brak orzeczenia środka karnego z art. 43a § 2 KK, znajduje potwierdzenie w treści zaskarżonego wyroku, którym nie orzeczono wobec oskarżonego obligatoryjnego w tej sprawie środka karnego.

Przepis art. 43a § 2 KK, w brzmieniu nadanym ustawą z 5.8.2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw (Dz U. z 2022 r. poz. 1855) i obowiązującym od 1.1.2023 r. stanowi, że „W razie skazania sprawcy za przestępstwo określone w art. 164 § 1, art. 165 § 1, art. 165a § 1 lub 2, art. 171 § 1, 2 lub 3, art. 174 § 1, art. 178a § 1, art. 178b, art. 179, art. 180, art. 200a § 1 lub 2, art. 200b, art. 202 § 4b lub 4c, art. 244, art. 255a § 1 lub 2, art. 258 § 1, art. 263 § 2 KK sąd orzeka świadczenie pieniężne wymienione w art. 39 pkt 7 KK na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej w wysokości co najmniej 5000 złotych, do wysokości określonej w § 1”.

Zgodnie z powołanym przepisem, w jego brzmieniu obowiązującym zarówno w czasie popełnienia przypisanego oskarżonemu czynu, tj. 9.2.2023 r., jak i w czasie orzekania w sprawie, tj. 28.3.2023 r., skazując A.O. za występek określony w art. 244 KK – czyli wymieniony w katalogu zawartym w dyspozycji art. 43a § 2 KK – Sąd meriti był zobligowany do orzeczenia świadczenia pieniężnego.

Podkreślenia ponadto wymaga, że z art. 37a § 1 KK (w brzmieniu obowiązującym od 24.6.2020 r.) wynika, iż z przewidzianej w nim kompetencji do orzeczenia kary ograniczenia wolności albo kary grzywny zamiast kary pozbawienia wolności sąd może skorzystać wyłącznie wtedy, gdy spełnione są trzy warunki, tj. gdy przestępstwo zagrożone jest karą nieprzekraczającą 8 lat pozbawienia wolności (co miało miejsce w niniejszej sprawie, gdyż czyn z art. 244 KK jest zagrożony karą pozbawienia wolności do 5 lat), przewidywana kara pozbawienia wolności nie przekroczyłaby roku i jednocześnie sąd orzeka środek karny, środek kompensacyjny lub przepadek. Brak spełnienia któregokolwiek z wymienionych wyżej warunków uniemożliwia wydanie orzeczenia o karze przy zastosowaniu art. 37a § 1 KK (por. wyrok SN z 12.5.2022 r., I KK 115/22, Legalis).

Oskarżonemu wprawdzie wymierzono karę ograniczenia wolności w przewidzianym przez ten przepis wymiarze (bo w wysokości 4 miesięcy), jednakże Sąd Rejonowy nie dopełnił warunku koniecznego dla zastosowania instytucji z art. 37a § 1 KK, bowiem zaniechał równoczesnego orzeczenia z wybraną karą wolnościową wskazanego w treści tego przepisu środka penalnego: środka karnego, środka kompensacyjnego lub przepadku

W realiach tej sprawy, z uwagi na charakter przypisanego oskarżonemu występku, realizującego ustawowe znamiona art. 244 KK, orzeczenie zarówno środka kompensacyjnego, jak i przepadku byłoby niemożliwe. Jedynie na marginesie należy wskazać, że środek karny w postaci zakazu kierowania rowerami, na mocy wyroku Sądu Rejonowego w R. z 19.10.2022 r. został orzeczony na okres 8 miesięcy i obowiązywał od 5.11.2022 r. do 5.7.2023 r.

Należało zauważyć, że przepis art. 37a § 1 KK w brzmieniu obowiązującym od 1.10.2023 r. nie stanowi już o obligatoryjnym orzeczeniu środka karnego, środka kompensacyjnego lub przepadku. Z uwagi na odmienne uregulowanie wolą ustawodawcy, przez podwyższenie dolnych granic kar wolnościowych, możliwych do orzeczenia przy zastosowaniu tej normy prawnej, w ramach ponownego rozpoznania sprawy zastosowanie powinien znaleźć przepis art. 37a § 1 KK w brzmieniu obowiązującym od 24.6.2020 r. do 30.9.2023 r., jako względniejszy dla oskarżonego w myśl regulacji art. 4 § 1 KK. Zgodzić się również trzeba ze stanowiskiem skarżącego, że z racji obowiązującego od 1.1.2023 r. jednoznacznego brzmienia przepisu art. 43a § 2 KK, do bezwzględnego respektowania którego Sąd meriti jest zobowiązany, przepis art. 37a § 1 KK w obecnym brzmieniu nie będzie miał w tej sprawie zastosowania.

W podsumowaniu należało stwierdzić, że wyrok w zaskarżonej części wydany został z rażącym naruszeniem powołanego w zarzucie kasacji art. 43a § 2 KK, co miało istotny wpływ na jego treść, gdyż skutkowało brakiem orzeczenia obligatoryjnego środka karnego w postaci świadczenia pieniężnego. Dlatego Sąd Najwyższy, podzielając zarzut i wniosek kasacji, uchylił zaskarżony wyrok w części, w jakiej nie zawiera on rozstrzygnięcia o wskazanym środku karnym i sprawę w tym zakresie przekazał Sądowi Rejonowemu w R. do ponownego rozpoznania.

W ponownym postępowaniu Sąd ten uwzględni powyższe uwagi i orzeknie względem A.O. obligatoryjny środek karny w granicach przewidzianych treścią art. 43a § 2 KK.

Beck Akademia - praktyczne szkolenia online - sprawdź aktualny harmonogram Sprawdź

Komentarz

Tło rozpoznawanej sprawy jawi bezsporne twierdzenie, że skoro intencją Sądu Rejonowego było zastosowanie, uregulowanego w art. 37a § 1 KK, dobrodziejstwa wymierzenia kary wolnościowej w miejsce przewidzianej sankcją przepisu art. 244 KK kary pozbawienia wolności, obligatoryjnym było nałożenie na oskarżonego co najmniej jednego ze środków karnych z katalogu zawartego w art. 39 KK. Jednoznaczne brzmienie art. 43a § 2 KK determinowało natomiast konieczność orzeczenia świadczenia pieniężnego. Tym samym, prawidłowa decyzja w myśl dyspozycji art. 43a § 2 KK spełniłaby równocześnie wymóg orzeczenia jednego ze środków wymienionych w art. 37a § 1 in fine KK.

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →