Stan faktyczny
A.S. pożyczyła od G.S. w ciągu ponad 2 lat łącznie ponad 22,3 tys. zł. Ponieważ dłużniczka spłaciła jedynie 8,3 zł, wierzyciel wystawił weksel, a następnie wniósł pozew domagając się zasądzenia niespłaconej kwoty zadłużenia wraz z odsetkami. Sąd I instancji wydał nakaz zapłaty opiewający na kwotę 21,6 tys. zł wpisaną w wekslu, a następnie, na skutek zarzutów pozwanej, utrzymał w mocy zaskarżony nakaz zapłaty w części do kwoty 14 tys. zł, natomiast w pozostałym zakresie go uchylił i oddalił powództwo. Sąd II instancji oddalił apelacje obu stron sporu. W uzasadnieniu wyroku stwierdzono, że choć zarzut apelacji powoda co do odsetek jest zasadny, jednak zdaniem Sądu, skoro roszczenie było dowodzone na podstawie weksla, w którym określono termin płatności sumy wekslowej, to Sąd I instancji jedynie omyłkowo pominął w zaskarżonym wyroku odsetki za opóźnienie od zasądzonej ostatecznie kwoty i powinien to sprostować po zwrocie akt w trybie art. 350 § 1 i 2 KPC. G.S. złożył wniosek do Sądu Rejonowego w K. o sprostowanie orzeczenia poprzez dodanie rozstrzygnięcia co do odsetek, który został uwzględniony. Sąd Okręgowy w Z. zmienił jednak zaskarżone przez pozwaną postanowienie i oddalił wniosek G.S. o sprostowanie wyroku oraz zasądził od niego na rzecz A.S. 255 zł tytułem kosztów postępowania zażaleniowego.
Skarga RPO do SN
Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł skargę nadzwyczajną do Sądu Najwyższego, zaskarżając wyrok w części oddalającej apelację G.S. w zakresie dotyczącym odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od zasądzonej kwoty 14 tys. zł od 30.3.2016 r. do dnia zapłaty. Jak twierdził, rażące uchybienia Sądu w stosowaniu oraz w wykładni prawa, nie tylko pozbawiły powoda procedury gwarantującej realizację przysługującego mu prawa do żądania odsetek ustawowych za czas opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego przez pozwaną, ale również doprowadziły do wprowadzenia G.S. w błąd co do możliwości skorzystania z odpowiednich instytucji prawa procesowego w celu wyeliminowania stwierdzonych uchybień sądowych, narażając go przy tym na poniesienie dodatkowych kosztów sądowych.
Uzasadnienie SN
Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi II instancji do ponownego rozpoznania. Jak wyjaśniono, z treści weksla jednoznacznie wynika, że miał on zostać zapłacony przez pozwaną 29.3.2016 r., w rezultacie opóźnienie w zapłacie powstało po jej stronie od dnia następnego, czyli 30.3.2016 r. Sąd I instancji, uznając roszczenie powoda za częściowo zasadne – do kwoty 14 tys. zł, powinien był konsekwentnie zasądzić również odsetki, zgodnie z dyspozycją art. 481 § 1 KC. Sąd II instancji naruszył art. 385 KPC -nie uwzględnił bowiem zarzutu naruszenia art. 481 § 1 KC, pomimo wyraźnego uznania w uzasadnieniu zasadności apelacji w części zarzucającej pominięcie rozstrzygnięcia o odsetkach.
W ocenie Sądu Najwyższego, za odmowę wymierzenia sprawiedliwości, przejawiającą się w odebraniu stronie konstytucyjnego prawa do uzyskania merytorycznego wyroku, należy uznać działanie sądu, który oddala apelację strony pomimo przyznania, że jest ona częściowo zasadna, błędnie pouczając ją przy tym o dopuszczalności zmiany zaskarżonego orzeczenia w trybie sprostowania. Jak wyjaśniono, zgodnie z art. 350 § 1 KPC, sąd może sprostować w wyroku niedokładności, błędy pisarskie albo rachunkowe lub inne oczywiste omyłki. Nie można jednak stosować tej regulacji w sposób prowadzący do zmiany rozstrzygnięcia pod względem przedmiotowym. Pominięcie rozstrzygnięcia o odsetkach w wyroku Sądu I instancji nie mogło zostać uznane za oczywistą omyłkę, bowiem nieuwzględnienie roszczenia powoda co do odsetek wynikało w sposób oczywisty z sentencji, w której Sąd uchylił nakaz zapłaty ponad kwotę 14 tys. zł i oddalił powództwo w pozostałym zakresie. Sąd Najwyższy przypomniał, że roszczenie o odsetki od spóźnionego roszczenia stanowi prawo majątkowe podlegające ochronie konstytucyjnej, zaś Sąd II instancji wprowadzając powoda w błąd co do możliwości sprostowania wyroku Sądu I instancji, naruszył zasadę zaufania obywatela do państwa. Powód nie mógł wnieść skargi kasacyjnej z uwagi na zbyt niską wartość przedmiotu sporu. W rezultacie działanie Sądu doprowadziło do sytuacji, w której powód nie był w stanie wyegzekwować przysługującego mu roszczenia odsetkowego, uznanego za zasadne w wyroku Sądu II instancji, niezależnie od działań, które podejmował, a dodatkowo został obciążony kosztami postępowania w przedmiocie sprostowania.
