Zgodnie z art. 90 ust. 1 i 2 ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 931; dalej: VATU) w stosunku do towarów i usług, które są wykorzystywane przez podatnika do wykonywania czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, jak i czynności, w związku z którymi takie prawo nie przysługuje, podatnik jest obowiązany do odrębnego określenia kwot podatku naliczonego związanych z czynnościami, w stosunku do których podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego. Jeżeli nie jest możliwe wyodrębnienie całości lub części kwot, o których mowa w art. 90 ust. 1 VATU, podatnik może pomniejszyć kwotę podatku należnego o taką część kwoty podatku naliczonego, którą można proporcjonalnie przypisać czynnościom, w stosunku do których podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego. Zgodnie z art. 90 ust. 3 VATU proporcję odliczenia ustala się jako udział rocznego obrotu z tytułu czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego w całkowitym obrocie uzyskanym z tytułu czynności, w związku z którymi podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, oraz czynności, w związku z którymi podatnikowi nie przysługuje takie prawo.
Przy określaniu proporcji działają dwie istotne modyfikacje ww. zasad. Pierwsza dotyczy podatników, którzy w poprzednim roku nie osiągnęli obrotu, lub obrót ten nie przekraczał 30.000 zł. Podmioty takie mogą szacunkowo wyliczyć proporcję, według prognozy uzgodnionej z naczelnikiem urzędu skarbowego w formie protokołu. Druga modyfikacja dotyczy proporcji „bardzo wysokiej” i „bardzo niskiej”. Zgodnie z art. 90 ust. 10 VATU, gdy proporcja przekroczyła 98%, oraz kwota podatku naliczonego niepodlegająca odliczeniu, wynikająca z zastosowania tej proporcji w skali roku była mniejsza niż 500 zł – podatnik ma prawo uznać, że proporcja ta wynosi 100%. Z kolei gdy tak obliczona proporcja nie przekroczyła 2% – podatnik ma prawo uznać, że proporcja ta wynosi 0%.
Proporcja, o której mowa wyżej, jest ustalana w oparciu o dane z roku ubiegłego. Zgodnie z art. 91 ust. 1 VATU po zakończeniu roku podatnik korzystający z odliczenia proporcjonalnego jest obowiązany dokonać korekty kwoty podatku odliczonego z uwzględnieniem proporcji obliczonej dla zakończonego roku podatkowego.
Nowy sposób szacowania proporcji. Wyższe progi kwotowe. Możliwość uniknięcia korekty
W odniesieniu do odliczenia proporcjonalnego zmieni się sposób określania proporcji u podatników, którzy w poprzednim roku podatkowym nie osiągnęli obrotu lub był on niższy niż 30.000 zł. Nadal będą oni zobowiązani do szacunkowego wyliczenia proporcji. Nie trzeba będzie już jednak tej proporcji uzgadniać protokolarnie z organem podatkowym. Wystarczy zawiadomienie naczelnika urzędu skarbowego o przyjętej proporcji w terminie do 25 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym ta proporcja została zastosowana po raz pierwszy. Wzrosną też progi kwotowe umożliwiające stosowanie pełnego odliczenia VAT w przypadku proporcji przekraczającej 98%. Od 1.4.2023 r. 100% odliczenie przysługiwać będzie wówczas, gdy kwota podatku naliczonego niepodlegająca odliczeniu, wynikająca z zastosowania tej proporcji w skali roku, była mniejsza niż 10.000 zł (to aż dwudziestokrotny wzrost).
Zmiany dotkną także zasad dokonywania rocznej korekty odliczenia proporcjonalnego. Taka roczna korekta nie będzie konieczna, jeżeli różnica pomiędzy proporcją bieżącą a proporcją ustaloną dla zakończonego roku podatkowego nie przekroczy 2%. Jeśli jednak proporcja dla zakończonego roku będzie niższa, zasadę zastosuje się wyłącznie wtedy, jeśli różnica pomiędzy ustalonymi proporcjami oraz kwotą korekty wieloletniej środków trwałych nie przekroczy 15.000 zł.
Rezygnacja z protokolarnego uzgadniania wartości proporcji stanowi ważne odformalizowanie procedury ustalania proporcji wstępnej, ułatwiając funkcjonowanie zarówno samym podatnikom, jak i organom skarbowym. Zwłaszcza że podobne odformalizowanie dotknie analogiczny przepis o ustalaniu tzw. prewspółczynnika VAT dla podmiotów rozpoczynających w danym roku prowadzenie działalności gospodarczej (art. 86 ust. 2e VATU).
Jeżeli chodzi zaś o możliwość stosowania 100% proporcji: kwota graniczna w wysokości 500 zł obowiązuje od 1.4.2011 r., a więc dostatecznie długo, by ją zmienić. Zatem podatnik, który ustalił, że wskaźnik proporcji wynosi u niego 98,5%, a kwota VAT z tytułu dokonanych zakupów, która nie może zostać odliczona w skali roku, wyniosła przykładowo 5.000 zł, obecnie ma obowiązek stosowania odliczenia proporcjonalnego do zakupów związanych z jego działalnością opodatkowaną i zwolnioną. Po zwiększeniu kwoty obowiązującego progu do 10.000 zł podatnik będzie natomiast mógł uznać, że jego proporcja w tym przypadku wynosi 100%. Odliczy zatem całość podatku VAT. Przyjęta konstrukcja nadal wyklucza sytuacje, w których kwota odliczonego w ten sposób VAT osiągałaby znaczne wartości. Co ważne nie zmieni się wartość procentowa, a jedynie kwotowa.
Również możliwość rezygnacji z dokonania korekty stanowi istotne uproszczenie rozliczeń podatników. Aktualnie podatnicy są zobligowani do dokonywania korekty, nawet jeżeli różnica między proporcją wstępną a ostateczną jest bardzo niewielka. Wprowadzenie opcji rezygnacji z dokonania korekty powinno minimalizować obciążenia administracyjne związane ze stosowaniem prawa do odliczenia VAT oraz eliminować uciążliwe obowiązki dla wskazanych powyżej sytuacji. W tym zakresie nowe zasady będą stosowane, począwszy od korekt dokonywanych za 2022 r. (tj. dokonywanych w pierwszym okresie rozliczeniowym roku 2023). Ponieważ co do zasady korekty dokonuje się za pierwszy okres rozliczeniowy roku następującego po roku, w którym dokonano odliczenia VAT, niewprowadzenie przepisu przejściowego mogłoby powodować wątpliwość, czy podatnik, dokonując ostatniego rozliczenia za 2022 r., może zastosować przepisy w nowym brzmieniu.
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
