Informacja techniczna czy publiczna?
W 2017 r. Fundacja P. wystąpiła do Ministra Sprawiedliwości o udostępnienie informacji publicznej, poprzez przesłanie informacji w zakresie kodu źródłowego SLPS i algorytmu w oparciu którego funkcjonuje. Organ poinformował wnioskodawcę, że te informacje nie stanowią informacji o sprawie publicznej, w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy z 6.9.2001 r. o dostępie do informacji publicznej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2176; dalej: DostInfPubU), bowiem obie wymienione składowe narzędzia informatycznego, jakim jest program komputerowy przeznaczony do losowego przydziału spraw sądowych, mają charakter informacji technicznej.
Fundacja wniosła do WSA w Warszawie skargę na bezczynność Ministra Sprawiedliwości w przedmiocie nieudostępnienia informacji publicznej, ograniczając swoje żądanie do informacji dotyczących algorytmu. W skardze wskazano, że w ustawie z 27.7.2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2072; dalej: PrUSP) wprowadzono losowe przydzielanie spraw, zaś z § 43 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 18.6.2019 r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1141; dalej: ZmRegSądR), wynika, iż sprawy są przydzielane referentom – sędziom i asesorom sądowym losowo, zgodnie z ustalonym podziałem czynności, przez narzędzie informatyczne działające w oparciu o generator liczb losowych. Skarżąca stwierdziła, że algorytm jest wyrazem realizacji przepisów powszechnie obowiązującego prawa i jest praktycznym przejawem działalności władz publicznych. Algorytm w istocie informacją o ciągu czynności, które podejmuje zaprojektowany w tym celu SLPS, zatem jego poznanie pozwala na zweryfikowanie, czy w ogóle zastosowano oraz czy odpowiednio zastosowano przepisy dotyczące losowego przydziału spraw. W ocenie Fundacji P. pozbawienie możliwości weryfikacji algorytmu pod kątem zgodności z prawem i zasadą niezawisłości sędziowskiej oznacza, że obywatele pozbawieni są mechanizmu sprawdzenia praktyki realizacji przepisów prawa, co może podważać pośrednio zaufanie do sądów.
W odpowiedzi na skargę Minister Sprawiedliwości wyjaśnił, że SLPS jest aplikacją sieciową, czyli narzędziem informatycznym dostępnym z komputerów zalogowanych do wewnętrznych sieci informatycznych w sądach powszechnych. Zasady funkcjonowania SLPS zostały szczegółowo omówione w uzasadnieniu ZmRegSądR, które zostało sporządzone przystępnym językiem i jest dostępne dla każdego w domenie publicznej. Minister wskazał również, że algorytm składa się z informacji o charakterze technicznym, które służą programistom, są to informacje wyrażone w tzw. języku naturalnym, w językach programowania, w postaci schematu graficznego lub ciągu symboli.
Wyrok WSA
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, uznał, że Minister Sprawiedliwości nie pozostawał w bezczynności, bowiem w ustawowym terminie udzielił Fundacji P. odpowiedzi dotyczącej żądanej przez nią informacji wskazując, iż ten rodzaj informacji nie posiada waloru informacji publicznej. Organ wyraźnie wskazał, że kod źródłowy i algorytm SLPS są częścią systemu informatycznego, a więc narzędzia informatycznego do wspomagania realizacji bieżących zadań przez Ministerstwo Sprawiedliwości i nie stanowią one informacji publicznej, gdyż nie zawierają informacji o funkcjonowaniu lub organizacji organu. Sąd podkreślił, że informacje techniczne, dotyczące sposobu funkcjonowania danego narzędzia użytkowanego przez organ nie stanowią informacji publicznej, co jest uzasadnione m.in. potrzebą zapewnienia bezpieczeństwa i integralności danego narzędzia przed ingerencją wewnętrzną, jak i zewnętrzną. W ocenie Sądu, że opis SLPS dostępny w domenie publicznej pozwala zorientować się w kwestii zasad funkcjonowania tego systemu SLPS oraz poszczególnych etapów i wariantów losowego przydziału spraw.
Algorytm SLPS jest informacją publiczną
Naczelny Sąd Administracyjny uchylił zaskarżony wyrok w całości i zobowiązał Ministra Sprawiedliwości do rozpoznania wniosku Fundacji P. w zakresie udostępnienia algorytmu SLPS uznając, że spełnia on kryteria informacji publicznej. Jak wyjaśniono przepisy Regulaminu urzędowania sądów powszechnych pozwalają na uzyskanie wiedzy o sposobie funkcjonowania SLPS, jednak żądanie strony nie dotyczyło zakładanego przez przepisy prawa sposobu funkcjonowania SLPS, ale praktycznych aspektów jego działania. Pod pojęciem algorytmu rozumie się pewien skończony ciąg jasno zdefiniowanych czynności koniecznych do wykonania pewnego rodzaju zadań, sposób postępowania prowadzący do rozwiązania problemu. Sąd podkreślił, że ZmRegSądR określa jakimi zasadami powinien kierować się SLPS, jakie elementy i kryteria uwzględniać, jednak nie wyjaśnia jak aplikacja sieciowa SLPS rzeczywiście działa.
W uzasadnieniu wyroku porównano opracowanie algorytmu do opisu sposobu działania, sekwencji, czy też zestawu ściśle określonych czynności prowadzących do określonego rezultatu – w tym przypadku wylosowania składu dla konkretnej sprawy wprowadzonej do SLPS. W ocenie NSA czynności organu związane z zaprojektowaniem SLPS, jego obsługą i funkcjonowaniem to czynności o charakterze „sprawy publicznej” w rozumieniu art. 1 ust. 1 DostInfPubU. Algorytm przedstawiający sposób działania aplikacji sieciowej SLPS za pomocą której wyznaczany jest skład rozpoznający sprawę sądową mieści się w pojęciu informacji publicznej z tego względu, że informuje o sposobie funkcjonowania sądów, o sposobie przyjmowania i załatwiania spraw – art. 6 ust. 1 pkt 3 lit. d DostInfPubU. W okolicznościach tej sprawy algorytm SLPS nie stanowi jedynie informacji technicznej, ale jest wyrazem procedury ściśle związanej z bezpośrednią sytuacją obywateli, których sprawy są rozpoznawane. Techniczny charakter tej informacji wynika wyłącznie z postępu technologicznego. Podkreślono, że sprawa ze skargi na bezczynność ograniczała się wyłącznie do przesądzenia charakteru żądanej informacji, a nie możliwości i sposobu jej udostępnienia. W rozpoznawanej sprawie nie chodziło o kod źródłowy oprogramowania, lecz o zestaw poszczególnych czynności, jakie wedle założeń programisty powinien realizować SLPS, a które następnie zostały zapisane w określonym języku programowania.
