Przesłanki otrzymania przywileju socjalnego
Przepisem określającym przesłanki, których łączne spełnienie warunkuje otrzymanie wsparcia jest art. 342a ust. 1 PrUpad, który stanowi: Jeżeli upadły jest osobą fizyczną i w skład masy upadłości wchodzi lokal mieszkalny albo dom jednorodzinny, w którym zamieszkuje upadły, a konieczne jest zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, z sumy uzyskanej z jego sprzedaży wydziela się upadłemu kwotę odpowiadającą przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego w tej samej lub sąsiedniej miejscowości za okres od dwunastu do dwudziestu czterech miesięcy. Powyższe oznacza, że nie wystarczy być przedsiębiorcą lub konsumentem, aby stać się beneficjentem dokonanej 30.8.2019 r. nowelizacji.
Sprzedaż nieruchomości
Ustawodawca w dyspozycji rzeczonego przepisu ustanawia równocześnie wymóg dla beneficjenta, aby przedmiotem sprzedaży była nieruchomości, w postaci lokalu mieszkalnego albo domu jednorodzinnego, której następstwem jest pozostawienie upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu bez schronienia. Z definicji legalnej zamieszczonej w art. 2 ust. 2 ustawy z 24.6.1994 r. o własności lokali (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 532 ze zm.) lokal mieszkalny jest to: (…) wydzielona trwałymi ścianami w obrębie budynku izba lub zespół izb przeznaczonych na stały pobyt ludzi, które wraz z pomieszczeniami pomocniczymi służy zaspokajaniu ich potrzeb mieszkaniowych, natomiast dom jednorodzinny, stosownie do art. 3 pkt 2a ustawy z 7.7.1994 r. – Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1333 ze zm.) określany jest jako: (…) budynek wolno stojący albo budynek w zabudowie bliźniaczej, szeregowej lub grupowej, służący zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych, stanowiący konstrukcyjnie samodzielną całość, w którym dopuszcza się wydzielenie nie więcej niż dwóch lokali mieszkalnych albo jednego lokalu mieszkalnego i lokalu użytkowego o powierzchni całkowitej nieprzekraczającej 30% powierzchni całkowitej budynku.
Wysokość kwoty na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych
Wysokość udzielanej upadłemu kwoty, która jest wydzielana ze sprzedaży nieruchomości, nie została określona kwotowo. W każdym przypadku jej ustalenie należy zatem do oceny sędziego-komisarza, który jednak w toku postępowania powinien mieć na względzie określone w art. 342a ust. 2 PrUpad okoliczności. Przed wszystkim jest zobligowany, aby uwzględnić: (…) potrzeby mieszkaniowe upadłego, w tym liczbę osób pozostających na jego utrzymaniu, zdolności zarobkowe upadłego, sumę uzyskaną ze sprzedaży lokalu mieszkalnego albo domu jednorodzinnego oraz opinię syndyka. W kontekście powyższego należy optować za stwierdzeniem, iż uzyskana kwota nie może być świadczeniem nazbyt wygórowanym, jak również rażąco niskim. Znajduje to uzasadnienie w jej zasadniczej funkcji, jaką jest stanowienie rekompensaty za okresowe pozostawanie bez domu lub mieszkania. Uzyskana suma w zbyt dużej wysokości prowadziłaby do bezpodstawnego bogacenia się dłużnika, zaś niedoszacowana, urągałaby godności człowieka, zmuszając upadłego do życia w warunkach uniemożliwiających egzystencję. Nadto, suma pieniężna w myśl art. 342a ust. 1 PrUpad powinna odpowiadać (…) przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego w tej samej lub sąsiedniej miejscowości za okres od dwunastu do dwudziestu czterech miesięcy. Powyższe obliguje zatem sędziego-komisarza do dokonania analizy rynku nieruchomości, a następnie określenia uśrednionej kwoty, która musi nadto stanowić wystarczające wsparcie na zapłatę czynszu za okres od 12 do 24 miesięcy.
Procedura
Od strony formalnej procedura uzyskiwania opisanego przywileju socjalnego nie należy do zbyt skomplikowanych, bowiem sędzia-komisarz podejmuje czynności wyłącznie na wniosek upadłego. Do rzeczonego wniosku powinien również ustosunkować się syndyk, w szczególności odnosząc się do informacji dotyczących warunków życiowych wnioskodawcy. Na postanowienie w przedmiocie ustalenia kwoty wyodrębnionego czynszu, upadłemu służy zażalenie. Jego rozpoznanie należy do sądu rejonowego – sądu upadłościowego w składzie 3 sędziów. Z instytucji zażalenia mogą skorzystać zarówno upadły, jak również wierzyciele.
Podsumowanie
Bez cienia wątpliwości należy uznać, że ostatnia nowelizacja procedury upadłościowej, efektem której osoby fizyczne będące przedsiębiorcami, zostały włączone w krąg podmiotów uprawnionych do otrzymania kwoty na wynajem mieszkania lub lokalu po sprzedaży przez syndyka masy upadłości rzeczonych ruchomości, stanowi wyraz racjonalnego podejścia ustawodawcy do procedury upadłościowej, jak również jej uczestników. Instytucja określona w art. 342a PrUpad, jako reakcja na społeczną potrzebę uchronienia upadłych przed ewentualną bezdomnością oraz wynikłymi na jej kanwie przeciwnościami jest niezaprzeczalnie kolejnym przywoływanym następstwem nowelizacji procedury upadłościowej, który sprzyja ogłoszeniom upadłości.
