Stan faktyczny
W 2007 r. słowacki organ ochrony konkurencji wydał decyzję, w której stwierdził, że Slovak Telekom a.s. (dalej jako: ST) nadużyła pozycji dominującej w rozumieniu art. 102 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej z 25.3.1957 r. (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864[2]; dalej: TFUE). W 2009 r. Komisja przyjęła decyzję o wszczęciu przeciwko ST postępowania w rozumieniu art. 11 ust. 6 rozporządzenia Rady (WE) Nr 1/2003 z 16.12.2002 r. w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. 101 i 102 TFUE (Dz.Urz. L z 2003 r. Nr 1, s. 1; dalej: RegKonkR) i art. 2 ust. 1 rozporządzenia Komisji (WE) Nr 773/2004 z 7.4.2004 r. odnoszącego się do prowadzenia przez Komisję postępowań zgodnie z art. 101 i 102 TFUE (Dz.Urz. UE L z 2004 r. Nr 123, s. 18; dalej: PostTFUER). Następnie rada urzędu antymonopolowego Republiki Słowackiej) zmieniła decyzję słowackiego organu ochrony konkurencji z 2007 r. (dalej: decyzja z 2009 r.). Organ ten nałożył na ST grzywnę w wysokości ok. 17 mln. euro za nadużycie pozycji dominującej poprzez przyjęcie strategii zaniżania marży między cenami detalicznymi usług telekomunikacyjnych a cenami hurtowymi połączeń wzajemnych.
Pytania prejudycjalne
- Czy art. 11 ust. 6 zd. 1 RegKonkR należy interpretować w ten sposób, że organy ochrony konkurencji państw członkowskich zostają pozbawione kompetencji do stosowania art. 101 i 102 TFUE, jeżeli Komisja wszczyna postępowanie w celu przyjęcia decyzji stwierdzającej naruszenie tych przepisów?
- Czy zasadę ne bis in idem, ustanowioną w art. 50 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (2012/C 326/02) z 26.10.2012 r. (Dz.Urz. UE C z 2012 r. Nr 326, s. 391; dalej: KPP) należy interpretować w ten sposób, że ma ona zastosowanie do naruszeń prawa konkurencji, takich jak nadużycie pozycji dominującej w rozumieniu art. 102 TFUE, za które Komisja i organ państwa członkowskiego nałożyły sankcje odrębnie i niezależnie w ramach wykonywania swoich kompetencji na podstawie art. 11 ust. 6 RegKonkR?
Podział kompetencji
Zgodnie z art. 11 ust. 6 zd. 1 RegKonkR organy ochrony konkurencji państw członkowskich tracą kompetencje w zakresie stosowania art. 101 i 102 TFUE, jeżeli Komisja wszczyna postępowanie w celu przyjęcia jednej z decyzji określonych w rozdziale III tego rozporządzenia, które mają na celu stwierdzenie naruszenia art. 101 i 102 TFUE. Zgodnie z art. 35 RegKonkR sformułowanie „organy ochrony konkurencji państw członkowskich” użyte w art. 11 ust. 6 zd. 1 RegKonkR odnosi się do wyznaczonych przez państwa członkowskie organów administracyjnych lub sądowych, które przygotowują i wydają decyzje stosujące art. 101 i 102 TFUE i nakazujące zaprzestanie naruszenia lub zarządzające środki tymczasowe, akceptujące zobowiązania lub nakładające grzywny, okresowe kary pieniężne lub inne kary przewidziane w ich krajowych przepisach prawa. Jednakże utraty kompetencji, przewidzianej w art. 11 ust. 6 RegKonkR, nie stosuje się do sądów państw członkowskich w takim zakresie, w jakim działają one jako sądy odwoławcze w sprawach dotyczących przywołanych decyzji. Natomiast ma ona zastosowanie w przypadkach, gdy na mocy krajowego prawa organ zwraca się do organu sądowego odrębnego od organu prowadzącego postępowanie. W takim przypadku, gdy spełnione są warunki określone w art. 11 ust. 6 RegKonkR, ten organ powinien wycofać swój wniosek skierowany do organu sądowego i zakończyć postępowanie krajowe.
Sformułowanie „wszczęcie przez Komisję postępowania” zawarte w art. 11 ust. 6 zd. 1 RegKonkR nie jest zdefiniowane ani w tym rozporządzeniu, ani w PostTFUER. W ocenie TSUE wyrażenie „wszczęcie przez Komisję postępowania”, zawarte w art. 11 ust. 6 zd. 1 RegKonkR, należy interpretować w ten sposób, że odnosi się ono, z formalnego punktu widzenia, do aktu Komisji, za pomocą którego informuje ona przedsiębiorstwo o swej woli wszczęcia postępowania w celu przyjęcia jednej z decyzji, o których mowa w rozdziale III tego rozporządzenia. Akt na podstawie którego Komisja informuje przedsiębiorstwo o swej woli wszczęcia postępowania w celu przyjęcia jednej z decyzji, wskazanych w rozdziale III RegKonkR, powinien wyraźnie wskazywać naruszenia art. 101 i 102 TFUE, jakich miało dopuścić się jedno lub więcej przedsiębiorstw w jednym lub kilku okresach oraz na jednym lub kilku rynkach produktów, a także jednym lub kilku rynkach geograficznych, których ten akt dotyczy.
Z decyzji z 2009 r. wynika, że Komisja wszczęła postępowanie przeciwko ST w związku z zarzucanymi nadużyciami pozycji dominującej na rynku usług hurtowego dostępu do szerokopasmowego Internetu. Komisja wskazała w tej decyzji w szczególności, że zarzucane praktyki noszące znamiona nadużycia dotyczyły zaniżania marży w odniesieniu do hurtowego uwolnionego dostępu do lokalnych pętli abonenckich i innych usług szerokopasmowego dostępu do Internetu i związanych z nimi usług detalicznych na Słowacji. Natomiast postępowanie przed słowackim organem ochrony konkurencji dotyczyło zarzucanego nadużycia pozycji dominującej przez ST na hurtowym i detalicznym rynku usług telefonicznych i usług dostępu do Internetu o niskiej przepustowości za pomocą połączenia komutowanego.
Trybunał orzekł, art. 11 ust. 6 zd. 1 RegKonkR należy interpretować w ten sposób, iż organy ochrony konkurencji państw członkowskich zostają pozbawione kompetencji do stosowania art. 101 i 102 TFUE wówczas, gdy Komisja wszczyna postępowanie w celu przyjęcia decyzji stwierdzającej naruszenie tych postanowień, pod warunkiem jednak, że ten formalny akt dotyczy tych samych naruszeń art. 101 i 102 TFUE, jakich miało dopuścić się to samo lub te same przedsiębiorstwa na tym samym lub tych samych rynkach produktów i tym samym lub tych samych rynkach geograficznych w tym samym lub w tych samych okresach, co naruszenia będące przedmiotem postępowania lub postępowań wszczętych wcześniej przez te organy.
Zasada ne bis in idem
Zasada ne bis in idem stanowi podstawową zasadę prawa Unii (wyrok TSUE z 15.10.2002 r., Limburgse Vinyl Maatschappij i in./Komisja, C‑238/99 P, C‑244/99 P, Legalis,C‑245/99 P, Legalis, C‑247/99 P, Legalis, od C‑250/99 P, Legalis do C‑252/99 P, Legalis i C‑254/99 P, Legalis, EU:C:2002:582, pkt 59). Zasada ta została również ustanowiona w art. 50 KPP w odniesieniu do postępowań i sankcji karnych.
W dziedzinie prawa konkurencji ta zasada zabrania ponownego karania lub ścigania przedsiębiorstwa z tytułu antykonkurencyjnego zachowania, za które zostało ono ukarane lub za które nie ponosi ono odpowiedzialności, jak uznano we wcześniejszej, niepodlegającej zaskarżeniu decyzji (wyrok TS z 14.2.2012 r., C‑17/10 Toshiba Corporation i in., EU:C:2012:72, pkt 94).
Trybunał orzekł, że zasadę ne bis in idem ustanowioną w art. 50 KPP należy interpretować w ten sposób, iż znajduje ona zastosowanie do naruszeń prawa konkurencji takich jak nadużycie pozycji dominującej w rozumieniu w art. 102 TFUE i zakazuje ona ponownego karania lub ścigania przedsiębiorstwa za antykonkurencyjne zachowanie, za które zostało ono ukarane lub za które nie ponosi ono odpowiedzialności, jak uznano we wcześniejszej, niepodlegającej zaskarżeniu decyzji. Zasada ta nie znajduje natomiast zastosowania wówczas, gdy wobec przedsiębiorstwa toczy się postępowanie i gdy zostaje ono ukarane odrębnie i niezależnie przez organ ochrony konkurencji państwa członkowskiego i przez Komisję za naruszenia art. 102 TFUE dotyczące odrębnych rynków produktów lub odrębnych rynków geograficznych lub gdy organ ochrony konkurencji państwa członkowskiego zostaje pozbawiony kompetencji na podstawie art. 11 ust. 6 zd. 1 RegKonkR.
Trybunał interpretował w niniejszym wyroku przepisy RegKonkR, które mają celu pozbawienie krajowych organów ochrony konkurencji ich kompetencji, celem ochrony przedsiębiorstwa przed postępowaniami prowadzonymi równolegle przez te organy i Komisję. Trybunał stwierdził, że z chwilą wszczęcia przez Komisję – na podstawie art. 11 ust. 6 zd. 1 RegKonkR – postępowania przeciwko jednemu lub kilku przedsiębiorstwom z powodu naruszenia art. 101 lub 102 TFUE, krajowe organy ochrony konkurencji zostają pozbawione kompetencji w zakresie ścigania tych przedsiębiorstw. Przy czym Trybunał doprecyzował, że to pozbawienie kompetencji dotyczy przypadku, gdy są to te same antykonkurencyjne zachowania, które miały zaistnieć na tych samych rynkach produktów i rynkach geograficznych w tym samym okresie lub tych samych okresach. Trybunał szczegółowo uzasadnił swoje stanowisko powołując się w tym zakresie na wykładnię systemową i celowościową.
W niniejszej sprawie przedmiotem postępowań prowadzonych przez Komisję i słowacki organ ochrony konkurencji przeciwko słowackiej spółce było zarzucane jej nadużycie pozycji dominującej jednak na odrębnych rynkach produktów. Zatem Trybunał uznał – z zastrzeżeniem ustaleń których powinien dokonać przez sąd odsyłający – że słowacki organ nie może zostać pozbawiony kompetencji do stosowania art. 101 i 102 TFUE. Tym samym zasada ne bis in idem nie ma w takiej sytuacji zastosowania.
