Prezydent RP podpisał ustawę z 19.12.2023 r. o szczególnych rozwiązaniach służących zachowaniu ważności niektórych orzeczeń o niepełnosprawności oraz orzeczeń o stopniu niepełnosprawności (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2768; dalej: ZachWażnOrzNiepU).
Potrzeba zmian
Potrzeba wprowadzonych zmian wynikała – jak czytamy w uzasadnieniu ZachWażnOrzNiepU, dostępnym na stronie internetowej Sejmu RP (druk sejmowy nr 106) – ze znacznych opóźnień oraz zatorów przy wydawaniu nowych orzeczeń o niepełnosprawności oraz orzeczeń o stopniu niepełnosprawności, w ramach zespołów ds. orzekania o niepełnosprawności, na co zwrócił uwagę Rzecznik Praw Obywatelskich.
Wskazane zjawisko powoduje negatywne konsekwencje praktyczne, głównie finansowe, po stronie osób ubiegających się o wydanie ww. orzeczenia. Jest ono mianowicie przyczyną utraty poszczególnych świadczeń oraz form wsparcia, np.: stypendiów na uczelni, kart parkingowych oraz świadczenia pielęgnacyjnego. Jak podkreślił Rzecznik Praw Obywatelskich, w przypadku tego świadczenia są to jedyne środki, z jakich może utrzymywać się osoba z niepełnosprawnością i członek rodziny, który ją wspiera, bo świadczenie pielęgnacyjne wiąże się obecnie z zakazem pracy i dorabiania. W konsekwencji wiele osób pozostaje bez jakichkolwiek środków do życia.
Do wspomnianych opóźnień oraz zatorów przy wydawaniu orzeczeń w przedmiocie niepełnosprawności dochodzi w konsekwencji rozwiązań legislacyjnych wprowadzonych w związku z pandemią COVID-19. Ustawa z 2.3.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 374; dalej: KoronawirusU) z mocy prawa przedłużała bowiem ważność orzeczeń o niepełnosprawności oraz orzeczeń o stopniu niepełnosprawności w czasie stanu epidemii, a następnie w stanie zagrożenia epidemicznego. Natomiast ustawa z 9.3.2023 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 852; dalej: ZmOchrKonkurU23) uchyliła przedmiotowe rozwiązania, a przepisy dotyczące ważności ww. orzeczeń, wynikające z ZmOchrKonkurU23, weszły w życie 6.8.2023 r. Zgodnie z art. 23 pkt 1-3 ZmOchrKonkurU23 (który został uchylony przez ZachWażnOrzNiepU) orzeczenia, które utraciły moc w czasie pandemii lub w stanie zagrożenia epidemicznego, ale dotąd były automatycznie przedłużane przez KoronawirusU, są ważne w następujących datach:
- do 31.12.2023 r., jeśli ich ważność upłynęłaby do 31.12.2020 r.;
- do 31.3.2024 r., jeśli ich ważność upłynęłaby w okresie od 1.1.2021 r. do 31.12.2021 r.; oraz
- do 30.9.2024 r., jeśli ich ważność upłynęłaby w okresie od 1.1.2022 r. do 5.8.2023 r.
To spowodowało swoistą kumulację wniosków, a tym samym pracy w zespołach ds. orzekania o niepełnosprawności, co wydłużyło czas oczekiwania na wydanie takiego orzeczenia.
Dodatkowo, jak wskazano w uzasadnieniu ZachWażnOrzNiepU, liczba wniosków o wydanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności najpewniej ulegnie dodatkowemu znaczącemu zwiększeniu od momentu wejścia w życie ustawy z 7.7.2023 r. o świadczeniu wspierającym (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1429), czyli od 1.1.2024 r. Będzie to spowodowane faktem, że ubiegać się o świadczenie wspierające mogą seniorzy, a wymogiem ubiegania się o nie jest posiadanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, o które wielu seniorów (pomimo spełniania warunków) dotychczas nie wnioskowało.
Ważność orzeczeń o niepełnosprawności do 30.9.2024 r.
Jak czytamy w uzasadnieniu ZachWażnOrzNiepU, celem zmian wprowadzonych ZachWażnOrzNiepU jest przedłużenie do 30.9.2024 r. ważności orzeczeń o niepełnosprawności oraz orzeczeń o stopniu niepełnosprawności. Przedmiotowe orzeczenia zostały wydane – na podstawie ustawy z 27.8.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 44) – na czas określony. Ich ważność uległa na mocy ZachWażnOrzNiepU przedłużeniu do 30.9.2024 r., jednak nie dłużej niż do dnia, w którym nowe orzeczenia o niepełnosprawności oraz orzeczenia o stopniu niepełnosprawności staną się ostateczne. Powodem konieczności przedłużenia ważności ww. dokumentów jest więc brak terminowych rozstrzygnięć.
Przedłużenie terminu ważności orzeczeń o niepełnosprawności oraz orzeczeń o stopniu niepełnosprawności niesie za sobą daleko idące konsekwencje praktyczne, a mianowicie wiąże się z przedłużeniem:
- terminu ważności kart parkingowych, a także
- okresu przysługiwania świadczeń z pomocy społecznej, świadczeń rodzinnych, świadczeń z funduszu alimentacyjnego, zasiłków dla opiekunów, świadczeń lub dodatków na pokrycie kosztów utrzymania dziecka lub osoby pełnoletniej w rodzinnej pieczy zastępczej, uzależnionych od terminu ważności orzeczeń o niepełnosprawności oraz orzeczeń o stopniu niepełnosprawności.
Zgodnie z art. 1 ZachWażnOrzNiepU obejmuje ona swoim zakresem zarówno te orzeczenia o niepełnosprawności oraz o stopniu niepełnosprawności, których ważność została zachowana na mocy art. 23 ustawy z 9.3.2023 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 852), jak i te, które utraciły ważność po 5.8.2023 r. albo utracą ważność przed 30.9.2024 r. Wszystkie wymienione powyżej orzeczenia zachowają ważność do 30.9.2024 r., jednak nie dłużej niż do dnia, w którym nowe orzeczenia staną się ostateczne.
Wprowadzone rozwiązanie usuwa – zdaniem ustawodawcy – ryzyko, by wskutek opóźnień w działalności zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności dochodziło do utraty przysługujących osobom z niepełnosprawnościami uprawnień zależnych od ważności orzeczeń o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności. Tym samym, zapewni ono ciągłość wypłaty świadczeń.
Etap legislacyjny
Zgodnie z art. 6 ZachWażnOrzNiepU, ZachWażnOrzNiepU weszła w życie 30.12.2023 r.
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
