Zgodnie z art. 7 ust. 2 ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 685 ze zm., dalej: VATU), nieodpłatne przekazanie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych.
Przepis ten gwarantuje neutralność systemu VAT, w myśl zasady „jeśli odliczyłeś VAT, musisz go też naliczyć”. Ale w praktyce rodzi także po stronie podatników sporo wątpliwości. W tym w sytuacjach, w których przekazują oni do majątku prywatnego towary wykorzystywane wcześniej w ramach działalności gospodarczej. Nie zawsze jednak przenosząc do takiego majątku prywatnego składnik wykorzystywany wcześniej w działalności dochodzi do spełnienia przesłanek art. 7 ust. 2 VATU. Oto całkiem plastyczny przykład podatkowego „odcięcia”.
Czego dotyczyła sprawa?
Podatnik prowadzi działalność w zakresie organizacji szkoleń z bezpiecznej jazdy samochodami osobowymi. Zawarł on kilka lat temu umowę leasingu operacyjnego auta osobowego. Okres trwania umowy wynosił 59 miesięcy, po których podatnik mógł dokonać wykupu samochodu.
W okresie trwania leasingu podatnik odliczał 100% podatku naliczonego z faktur otrzymywanych od leasingodawcy. Samochód był bowiem przedmiotem umowy najmu, zatem służył podatnikowi wyłącznie do wykonywania czynności opodatkowanych. Podatnik odliczał też w pełni wydatki eksploatacyjne (np. zakup paliwa, polisy ubezpieczeniowe, bieżące drobne serwisy, wymiana opon, obowiązkowe badania techniczne, usługi utrzymania czystości samochodu itp.).
Umowa leasingu dobiega jednak końca. Po jej zakończeniu podatnik zamierza wykupić auto na cele prywatne. Nie będzie już wykorzystywał go do celów prowadzonej działalności gospodarczej. Faktura wykupu nie będzie więc przez podatnika podatkowo rozliczana. Auto zostanie „być może” sprzedane przez podatnika, ale „raczej” nie przed upływem pół roku od momentu nabycia… Tak czy owak, podatnik nabrał w takim stanie faktycznym wątpliwości co do ewentualnego opodatkowania VAT czynności przekazania samochodu do majątku prywatnego. Naszły go także wątpliwości, czy dokonywane na przestrzeni trwania umowy wydatki uprawniały go w tym kontekście do odliczania podatku naliczonego (tj. czy nie jest potrzebna stosowna korekta w tym zakresie).
Wydając interpretację indywidualną z 9.4.2021 r., 0113-KDIPT1-3.4012.23.2021.4.MJ Dyrektor KIS zajął stanowisko z perspektywy podatnika korzystne. Zauważył bowiem, że umowa leasingu operacyjnego sprowadza się do używania rzeczy i pobierania pożytków, nie rodzi natomiast powstania prawa do rozporządzania towarem jak właściciel. Po zakończeniu podstawowego okresu trwania umowy leasingu – jednym z wariantów jest sprzedaż przedmiotu umowy leasingobiorcy. Opcja wykupu samochodu będącego przedmiotem umowy leasingu jest uprawnieniem, z którego leasingobiorca może skorzystać, ale nie musi. Wykup przedmiotu leasingu jest więc odrębną czynnością – dostawą towaru – niezwiązaną z samą umową leasingu.
A skoro samochód ma być wykupiony na cele prywatne i nie będzie wprowadzany do firmy ani w żaden sposób wykorzystywany dla celów prowadzonej działalności gospodarczej, podatnikowi nie przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego przy wykupie tego samochodu. W konsekwencji też, przekazanie go na cele prywatne samochodu osobowego w momencie wykupu z leasingu, nie będzie podlegało opodatkowaniu.
Oczywiście, ww. klasyfikacja nie ma też wpływu na prawo do odliczenia podatku naliczonego w przeszłości (np. z rat leasingowych lub wydatków eksploatacyjnych). Odliczenie tych wydatków odbywa się bowiem na bieżąco. Nie są one objęte przepisami właściwymi dla korekty wieloletniej podatku naliczonego zgodnie z art. 91 ust. 1 VATU.
Wskazane przez Dyrektora KIS skutki wykupu auta po zakończeniu leasingu operacyjnego nie zaskakują. Po pierwsze – sam wykup jest w tym wypadku zaiste odrębną czynnością. Podatkowym odcięciem od „usługowej przeszłości” umowy. Zatem kwalifikacja wykupu a nie wcześniejszego leasingu w kontekście prawa do odliczenia podatku naliczonego decyduje o późniejszym opodatkowaniu (bądź nie) czynności nieodpłatnego przekazania do majątku prywatnego. Choć w tym wypadku takie nieodpłatne przekazanie i tak wydaje się konstrukcją nazbyt rozbudowaną. Równie dobrze można by uznać, że podatnik po prostu nabywa prawo do rozporządzania samochodem jak właściciel poza prowadzoną przez siebie działalnością. A więc jako nie-podatnik. Niemniej, nie dziwi aż tak bardzo rozterka podatnika co do ryzyka zastosowania art. 7 ust. 2 VATU. Zwłaszcza, że zapewne taka kwalifikacja wynika z zawartej umowy. Więc nie czepiajmy się na siłę.
Po drugie, leasing operacyjny jest na gruncie VATU usługą. Samochód nie jest więc środkiem trwałym ujętym w ewidencji przez podatnika i nie podlega (u niego) amortyzacji. Trudno więc doszukiwać się jakichkolwiek podstaw do korekty odliczonego podatku naliczonego od rat leasingowych. A pytanie o wydatki eksploatacyjne to już zdecydowanie ponadnormatywna ostrożność (choć odliczanie podatku naliczonego od zakupu paliwa w przypadku auta oddanego w najem same w sobie może być problematyczne).
Po trzecie, można zakładać, że cena wykupu auta została określona w sposób raczej symboliczny. Podatnik „nie traci” więc podatkowo na braku możliwości rozliczenia tego wydatku. Gdyby nieodpłatne przekazanie podlegało opodatkowaniu, podstawą opodatkowania byłaby co prawda zgodnie z art. 29a ust. 2 VATU cena nabycia. Ale można sobie wyobrazić, że organy podatkowe takie podejście próbowałyby kontestować, nawet pomimo braku rozsądnych podstaw prawnych do zastosowania w takim wypadku np. wartości rynkowej (nie takie rzeczy jednak widzieliśmy).
I tak wiadomo jednak, że nie o to wszystko w tym przypadku chodzi. Clue sprawy kryje się bowiem w art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2020 poz. 1426 ze zm dalej: PDOFizU). Zgodnie z tym przepisem źródłem przychodów jest m.in. zbycie rzeczy ruchomych, jeżeli nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej i jednocześnie zostało dokonane przed upływem pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie. Natomiast zbycie rzeczy ruchomej „wyprowadzonej” z działalności po upływie pół roku nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym.
Oczywiście autor nie przesądza, że w niniejszej sprawie tak się stanie (choć sam podatnik napomknął o swoich planach w opisie stanu faktycznego). Ale jeśli tak, to oczywiście należy chylić czoło przed podatnikiem, który w sposób podatkowo rozsądny zaplanował przebieg zawartej przez siebie umowy leasingowej. To dobra lekcja dla wszystkich, którzy zastanawiają się nad zawarciem umowy leasingu samochodu. O ile przepisy po raz kolejny nie ulegną w tym zakresie zmianie (o czym się delikatnie i nieoficjalnie wspomina).
