Stan faktyczny
WSA w Gorzowie Wielkopolskim po rozpoznaniu sprawy ze skargi Wojewody na uchwałę Rady Powiatu z 14.6.2023 r. w sprawie ustalenia rozkładu godzin pracy aptek ogólnodostępnych na terenie powiatu w 2023 r. stwierdził nieważność § 2 ust. 1 pkt 1 uchwały w zakresie zwrotu „od godz. 8.00 do godz. 24.00” oraz § 2 ust. 1 pkt 2 uchwały w zakresie zwrotu „od godz. 20.00 do 24.00”.
W sprawie tej Wojewoda zaskarżył uchwałę zarzucając jej naruszenie art. 94 ust. 1 ustawy z 6.9.2001 r. Prawo farmaceutyczne (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2309; dalej: PrFarm), poprzez niespełnienie ustawowego warunku zapewnienia mieszkańcom dostępności i ciągłości świadczeń w dni wolne od pracy oraz w porze nocnej, tj. w godzinach 24:00-08:00, w sytuacji gdy przepis ten wymaga, by zapewniać dostępność świadczeń również w porze nocnej, w niedziele, święta i inne dni wolne od pracy, to znaczy całodobowo.
W motywach uzasadnienia skargi skarżący podał, że w orzecznictwie sądów administracyjnych ukształtował się pogląd, zgodnie z którym rozkład godzin pracy aptek powinien być dostosowany zarówno do bieżących potrzeb ludności na wykonywane przez nie powszechne usługi świadczone w zwykłych warunkach, jak również do sytuacji nadzwyczajnych, których częstotliwość występowania nie jest możliwa do określenia.
W ocenie skarżącego we wspomnianym rozkładzie godzin powinny zostać uwzględnione także przypadki szczególne, które nie są bezpośrednio związane z zaspokajaniem codziennych potrzeb dotyczących zaopatrzenia w leki, w tym zapewnienie jak najlepszej dostępności świadczeń aptecznych w porze nocnej, w niedziele, święta i inne dni wolne od pracy, gdy ogólnodostępne apteki nie funkcjonują. Skarżący wskazał, że biorąc pod uwagę regulację art. 94 ust. 1 PrFarm, istotnym działaniem jest rozłożenie obowiązku dyżurów nocnych oraz pełnionych w niedziele, święta i inne dni wolne od pracy przez apteki ogólnodostępne w taki sposób, aby stworzyć lokalnej społeczności możliwości skorzystania z niezbędnej pomocy jak najszybciej w sytuacji, gdy powszedni czas pracy aptek nie obowiązuje, a zaistnieje nadzwyczajna, trudna do przewidzenia potrzeba podania leku. Największe znaczenie dla osób zainteresowanych dostępnością do świadczeń aptecznych ma czas w jakim uda się je osiągnąć. W odniesieniu do tych sytuacji brak jest możliwości zbadania zapotrzebowania na usługi farmaceutyczne, ponieważ nie można przewidzieć prawdopodobieństwa pojawienia się nagłej choroby czy zaistnienia innego zdarzania zagrażającego zdrowiu lub życiu człowieka.
Zdaniem skarżącego zawężenie przez organ godzin dyżurów w soboty, niedziele, święta i inne dni wolne od pracy do godzin – od godz. 8.00 do godz. 24.00, a dyżurów w dni powszednie w porze nocnej – od godz. 20.00 do 24.00., oznacza, że organ nie określił godzin dyżuru aptek w soboty, niedziele, święta i inne dni wolne od pracy oraz w porze nocnej w dni powszednie w godzinach 24.00-8.00. Tym samym nieprawidłowo wypełnił delegację ustawową, wprowadzając ograniczenia czasowe dyżurów, albowiem uniemożliwił dostęp do usług świadczonych przez apteki mieszkańcom powiatu w tych godzinach. Ustalenie dyżurów tylko do godziny 24.00 nie realizuje ustawowego celu (dostępności i ciągłości) świadczeń, zatem uchwała ta, w zaskarżonym zakresie istotnie narusza art. 94 ust. 1 PrFarm.
Odpowiadając na skargę organ wniósł o jej oddalenie.
Stanowisko WSA
Przepis art. 94 ust. 1 PrFarm stanowił – w dacie podjęcia kwestionował uchwały – że rozkład godzin pracy aptek ogólnodostępnych powinien być dostosowany do potrzeb ludności i zapewniać dostępność świadczeń również w porze nocnej, w niedzielę, święta i inne dni wolne od pracy. Rozkład godzin pracy aptek ogólnodostępnych na danym terenie określa, w drodze uchwały, rada powiatu, po zasięgnięciu opinii wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) gmin z terenu powiatu i samorządu zawodu farmaceuty (art. 94 ust. 2 PrFarm).
Zaskarżona uchwała, co wynika z jej treści, została podjęta po zasięgnięciu opinii samorządu aptekarskiego oraz wójtów poszczególnych gmin z terenu Powiatu. W dacie jej podjęcia PrFarm nie definiowało pojęcia „pora nocna”. W celu wyjaśnienia tego pojęcia należało zatem sięgnąć do KP. Zgodnie z art. 151(7) § 1 KP, pora nocna obejmuje 8 godzin między godzinami 21.00 a 7.00. Mając zatem na uwadze treść powołanego wyżej art. 94 ust. 1 PrFarm, uznać należy, że celem ustawodawcy nie było określenie sztywnych granic czasowych w jakich realizowane powinny być usługi farmaceutyczne, lecz stworzenie systemu, który zabezpieczy potrzeby społeczności lokalnej w tym zakresie, także w zakresie zdarzeń nagłych i trudnych do przewidzenia. Ustawodawca posłużył się pojęciem „również w porze nocnej” zmierzając tym samym do zapewnienia dostępności tych usług nie tyle całodobowo, co w całej porze nocnej.
Ustalony zaskarżoną uchwałą rozkład godzin pracy aptek ogólnodostępnych w powiecie nie spełnił ustawowego warunku zapewnienia mieszkańcom dostępności świadczeń również w porze nocnej (całej), w niedziele, święta i inne dni wolne od pracy. Ustalony czas pracy aptek w soboty, niedziele i inne dni wolne od pracy – od godz. 8.00 do godz. 24.00 oraz w dni powszednie w porze nocnej – od godz. 20.00 do 24.00, nie wypełnia dyspozycji zapewnienia świadczenia usług farmaceutycznych w porze nocnej, w powyżej określonym znaczeniu. Podkreślenia wymaga, że ustawodawca posłużył się zwrotem pora nocna, a nie część pory nocnej. Z tego względu, zdaniem Sądu, dostępność aptek powinna być zapewniona w całej porze nocnej – od godziny 21:00 do godziny 7:00, a nie jak uczynił to organ w zaskarżonej części uchwały.
Sąd zauważył również, że ustawą z 17.8.2023 r. o zmianie ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1938) od 1.1.2024 r. znowelizowany został art. 94 PrFarm. Stosownie do nowej treści art. 94 ust. 1 PrFarm rozkład godzin pracy aptek ogólnodostępnych znajdujących się na terenie powiatu jest dostosowany do potrzeb ludności tego powiatu i pozwala na realizację przez te apteki zadań określonych w art. 87 ust. 2 PrFarm, w szczególności przez pełnienie dyżurów w dzień wolny od pracy oraz dyżurów w porze nocnej, z wyłączeniem powiatu mającego swoją siedzibę w sąsiadującym mieście na prawach powiatu. W art. 94 ust. 2 PrFarm wskazano, że podmiot prowadzący aptekę ogólnodostępną przekazuje zarządowi powiatu, w którym znajduje się ta apteka, rozkład godzin pracy tej apteki na dany rok najpóźniej do dnia 30 września roku poprzedzającego rok, w którym ma być podjęta uchwała, o której mowa w ust. 3, oraz informuje zarząd powiatu o zmianach tego rozkładu z co najmniej 30-dniowym wyprzedzeniem. W świetle brzmienia znowelizowanego przepisu art. 94 ust. 1 i 2 PrFarm zmienią się zasady pełnienia dyżurów aptek w dzień wolny od pracy oraz dyżurów w porze nocnej. Ustawa powyższa wprowadza definicję dyżuru w dzień wolny od pracy oraz dyżuru w porze nocnej (zgodnie z którą dyżur w porze nocnej będzie zapewniony maksymalnie do godziny 23.00.). Należy jednak zaznaczyć, że sąd administracyjny badając legalność zaskarżonej uchwały uwzględnia stan faktyczny i prawny z daty jej podjęcia.
Aktualnie na gruncie PrFarm „dyżur w porze nocnej” oznacza dyżur pełniony przez aptekę ogólnodostępną bez przerwy przez kolejne 2 godziny zegarowe w przedziale czasowym między godzinami 19.00 a 23.00. Omawiane orzeczenie WSA, nieprawomocne, może mieć znaczenie dla oceny poprawności podobnych uchwał, podjętych przed 1.1.2024 r. Kwestia znaczenia „pory nocnej” budziło długo szereg wątpliwości interpretacyjnych. Nowe przepisy dopiero rozstrzygają, że ustawodawca literalnie do tej pory miał na myśli całą porę nocną, a nie jej część.
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
