Zasady doręczania korespondencji w postępowaniu

Przedmiot kontroli

Przedmiotem zaskarżenia jest decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Kielcach (dalej: SKO) z 27.11.2023 r. (dalej: Zaskarżona Decyzja), wydana na skutek wniesionego przez S. B. (dalej: Strona) odwołania od decyzji Prezydenta Miasta Skarżyska – Kamiennej (dalej: Organ I instancji) z 28.4.2023 r. w sprawie ustalenia P. B., S.B. i H.B. podatku od nieruchomości na 2021 r. w kwocie 10 725,00 zł, płatnego jednorazowo, w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji. Zaskarżoną Decyzją uchylono decyzję Organu I instancji i zmieniono ustaloną kwotę ww. podatku na 10 052,00 zł. Decyzja Organu I instancji została wydana w wyniku ponownego rozpoznania sprawy, po uchyleniu poprzedniej decyzji tego organu z 14.4.2022 r. przez Kolegium decyzją z 7.11.2022 r. Zasadniczą kwestią, wokół której koncentrował się spór była ocena, w jakiej części grunty i budynki mogą być rzeczywiście uznane za związane z działalnością gospodarczą. SKO podkreśliło, że dla wymiaru podatku od nieruchomości za 2021 r. istotny jest stan faktyczny i prawny z 2021 r., nie zaś ten obowiązujący na moment wydania rozstrzygnięcia.

Zasada udziału strony w postępowaniu

WSA w Kielcach stwierdził, że w sprawie doszło do naruszenia przepisów procedury podatkowej, dającego podstawę do wznowienia postępowania z przyczyn określonych w art. 240 § 1 pkt 4 ustawy z 29.8.1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2383; dalej: OrdPU). Jedną z przesłanek wznowieniowych, określonych w tym przepisie, jest brak udziału strony w postępowaniu, nie z jej własnej winy. Przez udział w postępowaniu rozumieć należy zarówno udział w czynnościach postępowania wyjaśniającego, jak też w czynnościach decydujących, który jest zrealizowany poprzez doręczenie stronie decyzji. Brak winy strony będzie miał miejsce w przypadku niedopuszczenia strony do uczestnictwa w postępowaniu. Niedoręczenie stronom decyzji, jak również korespondencji kierowanej do stron w toku prowadzonego postępowania, jest równoznaczne z pozbawieniem ich udziału w postępowaniu i tym samym oznaczać będzie wyczerpanie przesłanki określonej w art. 240 § 1 pkt 4 OrdPU. Przypomnieć należy, że naruszenie zasady czynnego udziału strony w postępowaniu jest przesłanką wznowienia postępowania, uzasadniającą uchylenie decyzji przez sąd administracyjny bez względu na to, czy miało ono, czy też nie miało wpływu na wynik sprawy.

Stan faktyczny sprawy

Biorąc pod uwagę okoliczności sprawy WSA w Kielcach zaznaczył, że skutkiem doręczenia organowi pełnomocnictwa jest to, że pełnomocnik powinien być zawiadamiany o wszystkich czynnościach i wzywany do udziału w nich, tak jak sama strona. Wznowienie postępowania jest bowiem możliwe w sytuacji, gdy strona bierze udział w postępowaniu, a organ pominął jej pełnomocnika. Jeżeli strona powinna o czynnościach organu dowiadywać się przez pełnomocnika (bo inna forma w OrdPU nie jest przewidziana), to pominięcie tego pełnomocnika w postępowaniu musi być traktowane i jest równoznaczne z pominięciem strony (wyrok NSA z 15.4.2010 r., I FSK 460/09, Legalis). Bez znaczenia prawnego jest fakt osobistego udziału strony w toczącym się postępowaniu, jeżeli nie korzysta ona z pomocy swego pełnomocnika (por. G. Krawiec, Wznowienie ogólnego postępowania administracyjnego, Sosnowiec 2007, s. 105 i przywołane tam orzecznictwo). Ustanawiając pełnomocnika strona ma prawo oczekiwać, że co do zasady, nie będzie musiała osobiście brać udziału w postępowaniu, a jej prawa i interesy będzie reprezentował ów pełnomocnik, szczególnie jeśli jest to pełnomocnik profesjonalny, dający gwarancję należytej ochrony prawnej.

Z akt sprawy wynika, że Strona w toku postępowania podatkowego była reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika w osobie adwokata D.W. (dalej: Pełnomocnik), o czym świadczy treść załączonych do akt pełnomocnictw (pełnomocnictwo z 5.5.2022 r.; kserokopia pełnomocnictwa szczególnego na druku PPS-1 z 5.5.2022 r.). Zgodnie z treścią tego pełnomocnictwa, uchylając decyzją z 7.11.2022 r. decyzję Organu I instancji z 14.4.2022 r. i przekazując sprawę temu organowi do ponownego rozpatrzenia, SKO skierowało wydaną dla Strony decyzję do ustanowionego w sprawie Pełnomocnika. W ponownie prowadzonym postępowaniu podatkowym Organ I instancji prowadził czynności z udziałem samej Strony, pomijając ustanowionego przez nią Pełnomocnika. Dotyczyło to w szczególności doręczenia: postanowienia o włączeniu dokumentów, wezwania Strony do złożenia wyjaśnień i zeznań, zawiadomienia o możliwości wypowiedzenia się co do zebranego materiału dowodowego, czy ostatecznie – doręczenia Stronie decyzji z 28.4.2023 r. Z przedłożonego w sprawie stanowiska Organu I instancji (pismo z 29.5.2023 r. skierowane do SKO) wynika, że organ ten nie miał wiedzy o zakresie umocowania pełnomocnictwa szczególnego z 5.5.2022 r. Jest to w okolicznościach sprawy niezrozumiałe, zważywszy, że decyzję z 7.11.2022 r. SKO doręczyło ustanowionemu Pełnomocnikowi, a z akt nie wynika, że pełnomocnictwo udzielone adwokatowi D. W. zostało odwołane. Również obecnie Zaskarżona Decyzja SKO została doręczona Pełnomocnikowi. Podsumowując, SKO wskazało, że decyzja Organu I instancji została nieprawidłowo doręczona Stronie, zamiast jej Pełnomocnikowi, niemniej jednak nie powiązano z tym faktem negatywnych skutków procesowych dla Strony, bowiem odwołanie zostało złożone w terminie.

Zasady doręczania korespondencji

WSA w Kielcach miał na względzie treść uchwały składu siedmiu sędziów NSA z 7.3.2022 r., I FPS 4/21, Legalis, w której NSA postawił tezę, że postanowienie o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności doręczone stronie, która miała ustanowionego pełnomocnika, z naruszeniem art. 145 § 2 OrdPU należy uznać za niewiążące w rozumieniu art. 212 OrdPU w zw. z art. 239 OrdPU także wtedy, gdy strona lub jej pełnomocnik wnieśli od niego zażalenie. Zdaniem WSA w Kielcach, poglądy prawne zawarte w tej uchwale zachowują aktualność na tle niniejszej sprawy jedynie w zakresie uwag ogólnych o doręczeniach. NSA wskazał bowiem, że zasadą jest doręczanie pism stronie lub jej przedstawicielowi (art. 145 § 1 OrdPU). Wyjątek od zasady przewidziano w art. 145 § 2 OrdPU, który stanowi, że jeżeli ustanowiono pełnomocnika, pisma doręcza się pełnomocnikowi. Przy czym ten przepis ma charakter lex specialis w stosunku do art. 145 § 1 OrdPU. Oznacza to, że ustanowienie pełnomocnika wyłącza zasadę doręczania bezpośrednio stronie. Zatem w przypadku gdy strona ma ustanowionego pełnomocnika, jedynie doręczenie tego pisma pełnomocnikowi jest prawnie skuteczne. Pominięcie pełnomocnika i doręczenie pisma bezpośrednio stronie nie wywołuje skutków prawnych. Czynność doręczenia w takiej sytuacji jest wadliwa, a zatem bezskuteczna.

Zdaniem WSA w Kielcach, nie może jednak ujść uwadze, że w realiach niniejszej sprawy doszło nie tylko do wadliwego doręczenia decyzji Organu I instancji Stronie, a nie Pełnomocnikowi, ale przede wszystkim cały ciąg czynności postępowania przed Organem I instancji miał miejsce z pozbawieniem Strony udziału w tym stadium postępowania. Pominięcie pełnomocnika w postępowaniu podatkowym równoznaczne jest bowiem z pominięciem strony w tym postępowaniu. Stanowi brak udziału strony w postępowaniu, dający podstawę do wznowienia postępowania. W realiach niniejszej sprawy oznaczało to wyczerpanie przesłanki z art. 240 § 1 pkt 4 OrdPU.

Dodatkowo WSA w Kielcach dostrzegł próbę sanowania wadliwości postępowania przed Organem I instancji przez SKO. Zawiadomieniem z 13.11.2023 r., skierowanym do Pełnomocnika Strony, SKO poinformowało bowiem o możliwości zapoznania się z całością zgromadzonego materiału dowodowego, ewentualnie składania pisemnych wyjaśnień i wniosków w siedzibie SKO. Jednak ww. próba nie mogła odnieść zamierzonego skutku. Nie obejmowała ona powtórzenia postępowania wyjaśniającego, już przeprowadzonego przed Organem I instancji i umożliwienia Stronie zgłoszenia wniosków dowodowych i twierdzeń, po ponowieniu czynności procesowych, w których Strona ta poprzednio, tj. przed Organem I instancji bez swej winy nie brała udziału.

Rozstrzygnięcie WSA w Kielcach

Jednocześnie WSA w Kielcach podkreślił, że w przypadku dalszego reprezentowania Strony przez Pełnomocnika, Organy powinny ponownie przeprowadzić postępowanie z uwzględnieniem ww. faktu.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. b PostAdmU i art. 135 PostAdmU, WSA w Kielcach uchylił Zaskarżoną Decyzje i poprzedzającą ją decyzję Organu I instancji, gdyż zostały one wydane z naruszeniem prawa dającym podstawę do wznowienia postępowania.

Komentarz

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →