Zażalenie na postanowienie co do składu grupy przy pozwie zbiorowym

Pozew zbiorowy

Grupa ponad 270 kredytobiorców, reprezentowana przez Powiatowego Rzecznika Konsumentów w S., wniosła pozew zbiorowy przeciwko Bankowi „B.” S.A., domagając się ustalenia nieistnienia lub nieważności umów kredytowych indeksowanych do franka szwajcarskiego. Postanowienie sądu w przedmiocie ustalenia składu grupy zostało zaskarżone przez pozwanego. Bank „B.” S.A. wniósł dwa zażalenia, przy czym jedno skierował do sądu, który wydał zaskarżone postanowienie, drugie zaś do sądu II instancji.

Pytanie prawne

Sąd Apelacyjny w G. przedstawił Sądowi Najwyższemu pytanie prawne o następującej treści: Czy po wejściu w życie ustawy z 4.7.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1469, dalej: ZmKPC19), na postanowienie w przedmiocie składu grupy zgodnie z art. 17 ust. 2 ustawy z 17.12.2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 446 ze zm.; dalej: RoszczGrupU), zażalenie na postanowienie sądu przysługuje do sądu II instancji na podstawie art. 394 § 1 ustawy z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1805 ze zm.; dalej: KPC), czy też do innego składu sądu I instancji zgodne z art. 394^1a KPC?”.

W uzasadnieniu pytania prawnego wskazano, że liczne problemy interpretacyjne związane z ustaleniem, który sąd ma rozpoznawać poszczególne rodzaje zażaleń, zostały spowodowane zmianami wprowadzonymi przepisami ZmKPC19. Ustawodawca nie tylko szczegółowo określił zestawienie rozstrzygnięć, od których przysługuje możliwość wniesienia zażalenia do sądu II instancji, lecz także wprowadzając tzw. zażalenia poziome, czyli do innego składu sądu I instancji, w art. 394^1a § 1 KPC wskazał osobny katalog rozstrzygnięć, które podlegają takiemu zażaleniu. W przepisach KPC brak jest natomiast regulacji rozstrzygającej, który z sądów jest właściwy do rozpoznania zażaleń na rozstrzygnięcia niewymienione wprost w art. 394 § 1 KPC lub art. 394^1a § 1 KPC.

Dewolutywność i suspensywność zażaleń

W orzecznictwie wskazuje się, że dogmatyczny model zażalenia został opracowany podczas prac kodyfikacyjnych w XX-leciu międzywojennym. Zakłada on, że zażalenie jest suspensywnym i względnie dewolutywnym środkiem zaskarżenia, przysługującym od ustawowo określonych postanowień lub zarządzeń niemerytorycznych (wyjątkowo – zarządzeń), w odniesieniu do których ustawodawca uznał celowość umożliwienia ich samodzielnej kontroli w oderwaniu od kontroli apelacyjnej wyroku. Dewolutywność oznacza, że wniesienie zażalenia powoduje skierowanie sprawy do innej, wyższej instancji. Suspensywność powoduje, że wniesienie zażalenia wstrzymuje uprawomocnienie się zaskarżonego orzeczenia. Z biegiem czasu model ten uległ wielokierunkowym modyfikacjom. W stanie prawnym obowiązującym przed 7.11.2019 r. wszystkie zażalenia na postanowienia sądu I instancji miały charakter dewolutywny. Jednak przepisy ZmKPC19 ustanawiają szerokie odstępstwo od klasycznego modelu zażalenia, skutkując jego głębszym niż dotąd zróżnicowaniem (zob. uchwała SN z 27.11.2020 r., III CZP 12/20, Legalis).

Rozbieżne interpretacje

Pierwsze ze wskazanych w uzasadnieniu pytania prawnego stanowisk opiera się na założeniu, że podstawowe znaczenie ma zażalenie dewolutywne, zatem zażalenie na postanowienie sądu I instancji co do składu grupy nadal powinno być rozpoznawane przez sąd II instancji. W ramach tego poglądu przyjmuje się, że zażalenie poziome przysługuje wyłącznie od rozstrzygnięć wyraźnie wskazanych przez ustawodawcę.

Sąd II instancji wskazał również na możliwość odmiennej interpretacji i przyjęcia, że skoro sąd I instancji wydaje rozstrzygnięcia co do składu grupy, to do jego właściwości należy również rozpoznanie w innym składzie zażalenia na postanowienie w tym przedmiocie. W uzasadnieniu postanowienia podkreślono, że zgodnie z art. 17 ust. 2a RoszczGrupU, wniesienie zażalenia na postanowienie w przedmiocie składu grupy nie wstrzymuje merytorycznego rozpoznania sprawy. Niezwłocznie po wydaniu postanowienia w przedmiocie składu grupy sąd wyznacza rozprawę lub w inny sposób nadaje sprawie dalszy bieg. Ponieważ jednym z celów nowelizacji KPC i wprowadzenia zażaleń poziomych było przyspieszenie postępowania, zasady ekonomiki procesowej przemawiają za przyjęciem, że to sąd I instancji powinien rozpoznawać zażalenie na postanowienie co do składu grupy.

Stanowisko SN

SN stwierdził, że sądem właściwym do rozpoznania zażalenia na postanowienie sądu I instancji co do składu grupy jest sąd II instancji (art. 394 KPC w zw. z art. 24 ust. 1 RoszczGrupU). Z uchwały wynika więc, że po wejściu w życie ZmKPC19 podstawowy model zażalenia nie uległ zmianie. W rezultacie przewidziane ustawą przypadki zażalenia, do którego rozpoznania jest właściwy inny skład sądu wydającego zaskarżone orzeczenie, należy kwalifikować jako odstępstwa od modelowej konstrukcji zażalenia, wyrażonej w art. 394 KPC w zw. z art. 395-397 KPC.

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →