Zastosowanie przepisu art. 23 ustawy możliwe będzie po ziszczeniu się łącznie następujących warunków:

  1. warunek podmiotowy – wobec kogo przepis może zostać zastosowany,
  2. warunek przedmiotowy – w przypadku jakich typów czynów zabronionych oraz w jaki sposób czyn ten ma zostać popełniony, aby przepis art. 23 ustawy znalazł zastosowanie,
  3. warunek czasowy – do czynów zabronionych popełnionych w jakim okresie, przepis ten może znaleźć zastosowanie,
  4. niezaistnienie okoliczności wyłączającej – powodowany skutek nie był wynikiem rażącego niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach.
Komentarze do ustaw antykryzysowych. Moduł COVID-19 bezpłatnie w każdej konfiguracji. Sprawdź

Ad a. Warunek podmiotowy

Powyższy przepis znajdzie zastosowanie do udzielających świadczeń zdrowotnych w ramach rozpoznawania lub leczenia COVID-19:

  • lekarzy i lekarzy dentystów,
  • felczerów,
  • pielęgniarek, pielęgniarzy, położne, położnych,
  • ratowników medycznych,
  • osób udzielających świadczeń zdrowotnych na podstawie ustawy z 5.12.2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (m.in. osoby, o których mowa w art. 47 tej ustawy, skierowane przez wojewodę do pracy przy zwalczaniu epidemii do udzielania świadczeń zdrowotnych w ramach rozpoznawania lub leczenia COVID-19)

Dla porządku wskazać jedynie należy, iż zgodnie z art. 5 pkt 40 ustawy z 27.8.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1398), świadczenie zdrowotne to działanie służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz inne działanie medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich udzielania;

Ad b. Warunek przedmiotowy

Nie będzie przestępstwem czyn zabroniony określony w następujących przepisach:

  • art. 155 KK – nieumyślne spowodowanie śmierci człowieka,
  • art. 156 § 2 KK – nieumyślne spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu człowieka,
  • art. 157 § 3 KK – nieumyślne spowodowanie tzw. średniego uszczerbku na zdrowiu człowieka oraz nieumyślne spowodowanie naruszenia czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwający nie dłużej niż 7 dni (tzw. lekki uszczerbek na zdrowiu)
  • art. 160 § 3 KK – nieumyślne narażenie człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu zarówno w przypadku przestępstwa powszechnego, jak i popełnionego przez osobę, na której ciąży obowiązek opieki nad osobą narażoną na niebezpieczeństwo.

Powyższe przestępstwa łączą następujące cechy wspólne:

  • strona podmiotowa – nieumyślność (art. 9 § 2 KK) tj. wówczas, gdy sprawca nie ma zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak wskutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo, że możliwość popełnienia tego czynu zabronionego przewidywał albo mógł przewidzieć,
  • są to przestępstwa materialne (skutkowe) tj. do znamion strony przedmiotowej należy skutek,
  • skodyfikowanie w rozdziale XIX Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu (co oznacza tożsamość przedmiotu ochrony),

Omawiany przepis znajdzie zastosowanie wówczas, gdy zostaną spełnione także następujące warunki:

  • sprawca udzielał świadczeń zdrowotnych w ramach rozpoznawania lub leczenia COVID-19,
  • sprawca działał w szczególnych okolicznościach.

Warunek działania sprawcy w szczególnych okolicznościach budzi dwojakiego rodzaju wątpliwości:

  • konieczne jest „działanie” sprawcy; tymczasem, zgodnie z art. 115 § 1 KK czynem zabronionym jest zachowanie o znamionach określonych w ustawie karnej. Podlegające prawnokarnemu wartościowaniu zaniechanie, może więc polegać zarówno na działaniu, jak i zaniechaniu. Zgodnie z art. 2 KK, odpowiedzialności karnej za przestępstwo skutkowe popełnione przez zaniechanie podlega ten tylko, na kim ciążył prawny, szczególny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi. W konsekwencji, okazuje się, że przepis art. 23 Ustawy może nie znaleźć zastosowania w przypadku popełnienia któregoś z powyższych czynów zabronionego poprzez zaniechanie,
  • pojęcie „w szczególnych okolicznościach” jest niedookreślone; w praktyce może doprowadzić do daleko idącej, swobodnej interpretacji organów ścigania, nawet w kierunku bardzo wyjątkowo stosowania tego przepisu.

Ad. c. Warunek czasowy

Przepis art. 23 Ustawy umożliwia wyłączenie odpowiedzialności karnej „w okresie ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii”.

Stan zagrożenia epidemicznego trwał w Polsce od 14 marca 2020 roku do 20 marca 2020 roku. Stan epidemii trwa od 20 marca 2020 roku.

Ustawa (w brzmieniu uchwalonym przez Sejm w dniu 22 października 2020 roku) nie zawiera przepisów intertemporalnych, wskazujących na dopuszczalność stosowania tego przepisu do stanów faktycznych zaistniałych przed jej wejściem w życie.

Z uwagi na karnomaterialny charakter omawianego przepisu, zastosowanie znajdzie reguła wynikająca z przepisu art. 4 § 1 KK. Zgodnie z nią, możliwe jest stosowanie ustawy obowiązującej w czasie orzekania, jako względniejszej spraw sprawcy. Powszechnie w orzecznictwie przyjęty jest pogląd, że pojęcie „ustawa” w rozumieniu art. 4 § 1 KK oznacza uregulowania prawne zawarte w różnych ustawach (nie tylko Kodeksie karnym), obowiązujących w chwili popełnienia czynu zabronionego oraz w okresach późniejszych, aż po dzień orzekania przez sąd odwoławczy (por.: wyr. SN z 13.7.2005 r. II KK 297/04).

Ad. d. Okoliczność wyłączająca

Przepis nie będzie znajdował zastosowania, jeśli spowodowany skutek był wynikiem rażącego niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach. Jest to kolejna, obok działania w szczególnych okolicznościach, przesłanka niedookreślona, również dająca szerokie możliwości interpretacyjne. Na obecnym etapie, trudno jest to uniwersalnie wytyczyć granicę pomiędzy niezachowaniem ostrożności wymaganej w danych okolicznościach w rozumieniu przepisu art. 9 § 2 KK, a rażącym niezachowaniem ostrożności według analizowanego przepisu.

Podsumowanie

Podsumowując, w aktualnej sytuacji faktycznej, w obliczu znacznych dziennych przyrostów liczby zachorowań na COVID-19 i wynikających z tych potrzeb sektora ochrony zdrowia, należy docenić intencję ustawodawcy. Sam zamysł wprowadzenia przepisu wyłączającego odpowiedzialność karną osób udzielających świadczeń zdrowotnych, walczących z epidemią, zasługuje na aprobatę.

Niemniej jednak takie okoliczności jak: rezultat wykładni literalnej przepisu, budzący już na tym etapie legislacyjnym wiele wątpliwości, zawarte w przepisie zwroty niedookreślone, mogą doprowadzić do tego, że cel wprowadzenia tego przepisu nie zostanie osiągnięty, a podmioty objęte analizowanym przepisem i tak będą podlegać odpowiedzialności karnej.

Zauważyć także należy, że w praktyce organy ścigania mogą w przeważającej części spraw wynikłych na tle walki z epidemią, dopuszczać dowód z opinii biegłych lekarzy o odpowiednich specjalnościach. Dopiero po zasięgnięciu wiadomości specjalnych, organ ścigania będzie rozważał, czy zostały spełnione wszystkie warunki uzasadniające zastosowanie przepisu art. 23 ustawy, a w konsekwencji, czy można postępowanie umorzyć lub odmówić jego wszczęcia.

Wszystkie aktualności n.ius® po zalogowaniu. Nie posiadasz dostępu? Przetestuj. Sprawdź