Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 685 ze zm.; dalej: VATU) przez odpłatną dostawę towarów rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Z kolei zgodnie z art. 8 ust. 1 VATU przez odpłatne świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów. Powszechnie wiadomo jednak, że również nieodpłatna dostawa towarów lub nieodpłatne świadczenie usług mogą podlegać opodatkowaniu VAT. W przypadku towarów zasada ta obowiązuje, o ile podatnikowi dokonującemu darowizny przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów albo ich części składowych (art. 7 ust. 2 VATU) – o ile towar nie stanowi próbki lub prezentu o małej wartości, przy spełnieniu dalszych szczegółowych warunków (art. 7 ust. 3 VATU). Nieodpłatne świadczenie usług podlega zaś opodatkowaniu, jeśli służy do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika (art. 8 ust. 2 VATU). Konstrukcja opodatkowania VAT nieodpłatnych świadczeń stoi na straży neutralności podatku VAT. Można ją sprowadzić do prostej reguły: jeśli odliczyłeś VAT przy nabyciu, to musisz opodatkować nieodpłatne przekazanie (wyświadczenie), i na odwrót. Brak prawa do odliczenia podatku przy nabyciu towaru lub usługi to brak konieczności zapłaty przy przekazaniu za darmo.
Neutralność VAT nie zachęca więc do świadczeń nieodpłatnych. Zdarzają się zaś zupełnie nadzwyczajne sytuacje, w których taka zachęta może być bardzo istotna. Najczęściej przybiera ona postać czasowego prawa do stosowania 0% stawki VAT dla nieodpłatnego świadczenia. Pozwala ono na odliczenie podatku naliczonego przy jednoczesnym braku konieczności naliczania podatku należnego. W ostatnim czasie tego rodzaju konstrukcja wykorzystywana jest dla darowizn na wybrane cele, związane z walką z COVID-19 (np. wyroby medyczne lub komputery dla placówek oświatowych). W tym zakresie odsyłamy do treści § 10- § 10bc rozporządzenia Ministra Finansów z 25.3.2020 r. w sprawie towarów i usług, dla których obniża się stawkę podatku od towarów i usług, oraz warunków stosowania stawek obniżonych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1696 ze zm.; dalej: WarObnVATR). Niestety ostatnio pojawiły się nowe okoliczności, w związku z którymi ustanowione zostały nowe podatkowe zachęty. Chodzi rzecz jasna o wybuch wojny na Ukrainie i skutki wynikające z tej wojny.
Warunki stosowania 0% stawki VAT
Zgodnie z § 10bd WarObnVATR, do 30.6.2022 r. nieodpłatna dostawa towarów oraz nieodpłatne świadczenie usług na cele związane z pomocą ofiarom skutków działań wojennych na terytorium Ukrainy korzystają z 0% stawki VAT. Preferencja nie jest ograniczona przedmiotowo, tzn.może dotyczyć dostaw dowolnych towarów lub świadczenia dowolnych usług. Jest za to ograniczenie podmiotowe, ale nie w odniesieniu do dostawcy lub usługodawcy, lecz beneficjenta świadczeń. Obniżoną stawkę podatku stosuje się wyłącznie do dostaw towarów lub świadczenia usług na rzecz Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych, podmiotów leczniczych w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy z 15.4.2011 r. o działalności leczniczej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 711 ze zm.; dalej: DziałLeczU) oraz jednostek samorządu terytorialnego.
Stosowanie obniżonej stawki podatku może miejsce pod warunkiem zawarcia pisemnej umowy. Powinno z niej wynikać, że dostarczane towary lub świadczone usługi będą wykorzystane na cele związane z pomocą ofiarom skutków działań wojennych na terytorium Ukrainy. Co ważne obniżona stawka podatku może być stosowana do dostawy towarów lub świadczenia usług, dokonanych w okresie od 24.2.2022 r., a więc przed formalnym wejściem w życie omawianych przepisów. W tym wypadku rzecz jasna umowa między podatnikiem a ww. instytucją nie jest wymagana. Wystarczy pisemne potwierdzenie dokonanej dostawy lub świadczonej usługi.
Komentarz
Konstrukcja prawna omawianej preferencji została wykorzystana chociażby w przypadku przepisów wspierających przeciwdziałanie negatywnym skutkom pandemii COVID-19. To bardzo dobrze, że Ministerstwo Finansów zachęca w ten sposób przedsiębiorców do pomocy. Ważne tylko, by organy podatkowe interpretowały ww. przepisy zgodnie z ich rzeczywistym celem. Przed oczami staje w tym momencie interpretacja indywidualna Dyrektora KIS z 19.8.2020 r., 0113-KDIPT1-1.4012.461.2020.4.MSU. W analizowanej przez fiskusa sprawie podatnik nabył sprzęt pożarniczy wyłącznie w celu podarowania go Komendzie Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej. Zdaniem fiskusa już w momencie zakupu podatnik wiedział, że towary te zostaną od razu przeznaczone w celu obdarowania strażaków. Oznacza to, że sprzęt pożarniczy nie został zakupiony na cele związane z prowadzoną działalnością gospodarczą. Podatnikowi nie przysługiwało odliczenie podatku naliczonego.
Oczywiście podatnik, przekazujący sprzęt pożarniczy, nie musiał naliczać podatku przy nieodpłatnym przekazaniu. Jednak przyjęcie podobnego podejścia w omawianej sprawie mijałoby się z ideą omawianych przepisów. Chodzi w nich nie o zachowanie neutralności podatku, a o preferencję uzasadnioną wyjątkowymi okolicznościami, czyli o wyjście poza neutralne pryncypia systemu VAT. Ewentualne zawężające stosowanie ww. przepisów (jak w przypadku sprzętu pożarniczego) dawałoby korzyść tylko w przypadku towarów i usług nabytych w związku z regularną działalnością opodatkowaną, a dopiero następnie przeznaczonych na wsparcie ofiar wojny w Ukrainie. Z preferencji skorzystałby więc np. podatnik prowadzący sklep sportowy, który nabył śpiwory dla celów odsprzedaży, a następnie przekazałby je na cele ofiar wojny (za pośrednictwem wspomnianych wyżej instytucji). Nie skorzystałby zaś np. producent żywności, który nabył śpiwory od razu z zamysłem przekazania ich nieodpłatnie. Nabycie śpiworów nie wiązałoby się bowiem z działalnością opodatkowaną takiego podatnika.
Skoro już mowa o producentach żywności, to stosowanie 0% stawki VAT nie jest ograniczone przedmiotowo do konkretnych rodzajów towarów lub usług, dotyczy więc ono także żywności. Pamiętajmy, że wraz z wejściem w życie ustawy z 13.1.2022 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2022 r. poz. 196), czasowemu obniżeniu do 0% uległa stawka VAT na towary spożywcze, wymienione w poz. 1-18 załącznika 10 do VATU. Dla ww. grupy wyrobów omawiane przepisy nie będą miały aż takiego znaczenia. Podobnie byłoby w przypadku darowizn produktów spożywczych na rzecz organizacji pożytku publicznego, z przeznaczeniem na cele działalności charytatywnej, prowadzonej przez tę organizację. Taka darowizna podlegałaby zwolnieniu z VAT zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 16a VATU. Zgodnie zaś z art. 86 ust. 8 VATU podatnik ma w tym wypadku prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
