Zakaz konkurencji w czasie stosunku pracy
Artykuł 1011 § 1 KP zawiera definicję zakazu konkurencji. Zgodnie z regulacją kodeksową w zakresie określonym w odrębnej umowie, pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność. Istotą zakazu konkurencji jest brak możliwości wykonywania przez pracownika działalności konkurencyjnej, nie zaś w ogóle brak jakiejkolwiek dodatkowej działalności zarobkowej.
Umowa o zakazie konkurencji wymaga pod rygorem nieważności formy pisemnej. Umowa zawarta bez zachowania pisemnej formy nie wywołuje określonych w niej skutków prawnych i jest bezwzględnie nieważna. Co ważne umowa o zakazie konkurencji jest odrębną umową od umowy o pracę. Może zostać zawarta równocześnie z umową o pracę lub w trakcie trwania stosunku pracy. Czas jej trwania określają zapisy zawartej umowy, jednakże nie może on przekraczać czasu trwania stosunku pracy. Umowa o zakazie konkurencji przestaje obowiązywać z chwilą ustania zatrudnienia, chyba że strony w umowie przewidziały inny, krótszy okres jej obowiązywania.
Umowa o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy może być nieodpłatna lub przewidywać dla pracownika świadczenie pieniężne.
W przypadku, kiedy pracodawca poniesie szkodę wskutek naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji przewidzianego w umowie, może dochodzić od pracownika wyrównania tej szkody. Wyrównanie szkody następuje na zasadach określających odpowiedzialność materialna pracowników. Kształtuję się ona różnie, w zależności od tego czy pracownik wyrządził pracodawcy szkodę umyślnie czy nieumyślnie.
Po zakończeniu pracy uwaga na pracę u konkurencji
Przepis KP przewidują możliwość zawierania umowy o zakazie konkurencji po ustaniu zatrudnienia. Dzieje się to w sytuacjach, kiedy pracodawca i pracownik mający dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, zawierają umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy.
Tak samo jak w przypadku umowy o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy, również i w tym przypadku wymagana jest forma pisemna takiej umowy pod rygorem nieważności.
W umowie strony określają okres obowiązywania zakazu konkurencji. Zakaz konkurencji przestaje obowiązywać przed upływem terminu, na jaki została zawarta umowa, w razie ustania przyczyn uzasadniających taki zakaz lub niewywiązywania się pracodawcy z obowiązku wypłaty odszkodowania.
Umowa o zakazie konkurencji po ustaniu zatrudnienia zawiera również zapisy o wysokość odszkodowania należnego pracownikowi od pracodawcy. Nie ma możliwości zawarcie umowy, która nie przewiduje rekompensaty pieniężnej dla byłego pracownika za powstrzymanie się od podjęcia działalności konkurencyjnej. Odszkodowanie nie może być niższe od 25% wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji. Termin wypłaty odszkodowania powinien zostać oznaczony w umowie. Odszkodowanie może być wypłacane w miesięcznych ratach. Wypłata może także nastąpić jednorazowo w określonym dniu. W razie sporu o odszkodowaniu orzeka sąd pracy.
W przypadku ustania przyczyn uzasadniających zakaz konkurencji albo w razie niewywiązywania się pracodawcy z obowiązku wypłaty odszkodowania pracownik może podjąć działalność konkurencyjną określoną w umowie.
Umowy cywilnoprawne a zakaz konkurencji
Umowa o zakazie konkurencji najczęściej kojarzona jest ze stosunkiem pracy, czyli z zatrudnieniem na podstawie umowy o pracę. Istnieje także możliwość zawarcia umowy o zakazie konkurencji w przypadku wykonywania pracy w formie zatrudnienia niepracowniczego, czyli na przykład na podstawie umowy zlecenia, umowy o dzieło, czy umowy agencyjnej. Przepisy Kodeku cywilnego nie zawierają regulacji w tym zakresie. Co oznacza, że strony mogą swobodnie kształtować zakaz konkurencji w czasie trwania i po ustaniu umów. Należy jednak kierować się przy ustalaniu zakresu zakazu konkurencji przede wszystkim zasadami współżycia społecznego
Zakaz konkurencji w czasie epidemii
Art. 15gf ustawy z 2.3.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1842, dalej: KoronawirusU) zawiera regulacje dotyczące zakazu konkurencji w czasie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19.
W okresie trwania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19 strony umowy o zakazie konkurencji obowiązującym po ustaniu:
- stosunku pracy,
- umowy agencyjnej,
- umowy zlecenia,
- innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia,
- umowy o dzieło
– na rzecz których ustanowiono zakaz działalności konkurencyjnej, mogą ją wypowiedzieć z zachowaniem terminu 7 dni. Umożliwia to wypowiadanie umów o zakazie konkurencji w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii.
Obowiązujący przepis daje uprawnia do jednostronnego wypowiedzenia umowy o zakazie konkurencji. Co ważne wypowiedzieć umową ma prawo tylko jedna strona umowy, to jest strona, na rzecz której został ustanowiony zakaz konkurencji, czyli albo pracodawca albo dający zlecenie, zamawiający. Wprowadzone rozwiązanie ma umożliwić podejmowanie działań minimalizujących skutki utraty płynności finansowej przedsiębiorców dotkniętych trudną sytuacją wywołaną skutkami pandemii choroby zakaźnej COVID-19, wywołanej przez wirusa SARS-CoV-2. W związku z tym prawo do wypowiedzenia umowy o zakazie konkurencji przewidziano tylko dla pracodawcy lub dającego zlecenie, którzy nie są w stanie ponosić wszystkich kosztów prowadzenia działalności. W momencie przestania obowiązywanie zakazu konkurencji ustaje równocześnie zobowiązanie do zapłaty odszkodowania.
Przewiduje się 7-dniowy termin wypowiedzenia, z którego upływem wygaśnie umowa o zakazie konkurencji. Strona zobowiązana do zapłaty odszkodowania z tytułu powstrzymania się przez drugą stronę umowy od prowadzenia działalności konkurencyjnej ma obowiązek wypłacić odszkodowanie za okres do wygaśnięcia umowy.
