Prezes Sądu Najwyższego kierujący Izbą Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wystąpił z wnioskiem o rozstrzygnięcie w składzie 7 sędziów zagadnienia prawnego: Czy strona wnosząca skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia (art. 4241 KPC) ma obowiązek wykazać, że złożyła do uprawnionego organu wniosek o wniesienie skargi nadzwyczajnej i nie został on uwzględniony (art. 4245 § 1 pkt 5 KPC) oraz czy niewykazanie tej okoliczności powoduje odrzucenie skargi na podstawie art. 4248 § 1 KPC?

3.4.2018 r. weszła w życie ustawa z 8.12.2017 r. o Sądzie Najwyższym (t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 825; dalej jako: SNU), która wprowadziła do systemu prawnego skargę nadzwyczajną jako kolejny nadzwyczajny środek zaskarżenia. Wówczas w orzecznictwie pojawiła się rozbieżność co do relacji skargi nadzwyczajnej ze skargą o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, której celem jest uzyskanie prejudykatu umożliwiającego dochodzenie roszczeń odszkodowawczych za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej. Zgodnie z art. 4241 § 1 KPC, jest ona dopuszczalna tylko wtedy, gdy zmiana lub uchylenie zaskarżonego orzeczenia w drodze przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe, odpowiedzialność Skarbu Państwa może mieć miejsce tylko wtedy, gdy strona poszkodowana uczyniła wszystko, aby nie dopuścić do powstania szkody.

Potrzebujesz zweryfikować wiarygodność kontrahenta lub ocenić ryzyka? Poznaj Beck KRS Sprawdź

W orzecznictwie Izby Cywilnej Sądu Najwyższego dominuje stanowisko, że po wejściu w życie SNU strona wnosząca skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia powinna wykazać, że złożyła do uprawnionego organu wniosek o wniesienie skargi nadzwyczajnej i nie został on uwzględniony (zob. postanowienie SN z 3.7.2019 r., IV CZ 46/19; postanowienie SN z 11.6.2019 r., I CNP 25/18; postanowienie SN z 11.1.2019 r., V CNP 44/17; postanowienie SN z 30.8.2018 r., III CNP 9/18, www.sn.pl). Podkreśla się przy tym, że relacji obu skarg nie zmienia to, że strona nie może sama wnieść skargi nadzwyczajnej, wyłączna legitymacja przysługuje bowiem podmiotom określonym w art. 89 § 2 SNU, a w odniesieniu do orzeczeń, które uprawomocniły się przed 3.4.2018 r. – w art. 115 § 1a SNU. Pomimo tego, że podmiot uprawniony, do którego zwróciła się strona nie ma przy tym obowiązku wniesienia skargi, w ocenie Sądu Najwyższego aktywność strony jest jednak nieodzowna, gdyż czyni ona w ten sposób zadość wymaganiu wykorzystania wszelkich dostępnych dla niej prawnych mechanizmów służących wzruszeniu prawomocnego orzeczenia (zob. postanowienie SN z 20.12.2018 r., III CNP 19/18). Warto wskazać, że profesjonalni prawnicy, którzy w imieniu klientów składali skargi bez wykazania, iż wcześniej próbowali zwrócić się o wniesienie skargi nadzwyczajnej, po zawiadomieniu przez Izbę Cywilną Sądu Najwyższego samorządu adwokackiego lub radcowskiego, byli karani dyscyplinarnie.

W praktyce orzeczniczej Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego nie ma bezpośrednich wypowiedzi dotyczącej tej problematyki, jednak wprowadzenie do porządku prawnego skargi nadzwyczajnej nie wypłynęło na rozpoznawanie skarg o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Są one rozpoznawane tak jakby SNU nie wprowadziła nowego, nadzwyczajnego środka prawnego (zob. postanowienie SN z 16.1.2020 r., II BU 2/19; wyrok SN z 5.3.2019 r., I BP 10/17; wyrok SN z 7.2.2019 r., I BP 9/17).

W orzecznictwie Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego dokonuje się wykładni art. 89 § 1 SNU w kontekście oceny, czy orzeczenie może być uchylone lub zmienione w trybie innych nadzwyczajnych środków zaskarżenia. Rozpoznając skargę nadzwyczajną, Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych nie orzeka na podstawie art. 4248 KPC. Przyjmuje się, że skarga nadzwyczajna ustępuje innym, zarówno zwyczajnym, jak i nadzwyczajnym środkom zaskarżenia (zob. uchwała SN [7] z 22.10.2019 r., I NSNZP 2/19, OSNKN Nr 2/2020, poz. 11; wyrok SN z 3.6.2019 r., I NSNc 7/19).

Sąd Najwyższy uznał, że strona nie ma obowiązku skorzystania ze skargi nadzwyczajnej przed wniesieniem skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Jak podkreślono w art. 4241 § 1 KPC ustawodawca wyraźnie wskazuje, że chodzi o przysługujące stronie środki prawne, podczas nie jest ona legitymowana do wniesienia skargi nadzwyczajnej. Strona może jedynie zwrócić się do uprawnionego podmiotu z podaniem o jej wniesienie, nie ma przy tym żadnego wpływu na to czy i kiedy uzyska odpowiedź od uprawnionego podmiotu. W przypadku skargi nadzwyczajnej uprawniony organ ma 5 lat od uprawomocnienia się orzeczenia na jej wniesienie, przy czym nie ma określonego terminu do udzielenia odpowiedzi na wniosek o zainicjowanie takiego postępowania, natomiast skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia strona może wnieść jedynie w terminie 2 lat od dnia jego uprawomocnienia się.

Sąd Najwyższy wskazał, że skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia służy dochodzeniu od Skarbu Państwa odszkodowania za szkody judykacyjne wywołane bezprawnymi działaniami sądów jako organów władzy publicznej, realizując uprawnienie strony wynikające z art. 77 Konstytucji RP. W rezultacie przyjęcie, że warunkiem dochodzenia takiego odszkodowania jest wykazanie, iż strona złożyła do uprawnionego organu podanie o wniesienie skargi nadzwyczajnej i nie zostało ono uwzględnione, stanowiłoby ograniczenie drogi do dochodzenia odszkodowania od Państwa i naruszało prawo zagwarantowane w Konstytucji RP.

Wszystkie aktualności n.ius® po zalogowaniu. Nie posiadasz dostępu? Przetestuj. Sprawdź