Przedstawiciel podatkowy

Zgodnie z art. 18a ust. 1 ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 106 ze zm., dalej: VATU), podatnicy nieposiadający siedziby działalności gospodarczej lub stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium państwa członkowskiego, podlegający obowiązkowi zarejestrowania się jako podatnik VAT czynny, obowiązani są do ustanowienia przedstawiciela podatkowego. Instytucja ta ma na celu zagwarantowanie wywiązywania się przez podmiot spoza UE z ciążących na nim zobowiązań podatkowych i prawidłowego ich rozliczania. Z założenia bowiem podmioty takie mogą niekoniecznie „znać się” na unijnym systemie VAT.

Z drugiej strony, obowiązku ustanowienia przedstawiciela podatkowego nie mają podmioty unijne (choć mogą to uczynić zgodnie z art. 18a ust. 2 VATU).

Co ważne, przedstawiciel podatkowy odpowiada solidarnie z podatnikiem spoza UE (acz zarejestrowanym do celów VAT na terytorium kraju) za zobowiązania podatkowe oraz w konsekwencji rozlicza VAT w imieniu i na rzecz tego podatnika. Przedstawiciel podatkowy nie wchodzi więc całkiem w buty podatnika – tym jest nadal podmiot zagraniczny. Fiskus podatkowy ma jednak prawo wyboru, od kogo (przedstawiciela czy podatnika) będzie dochodził podatku gdyby zobowiązanie nie zostało prawidłowo uregulowane.

Nie każdy może zostać przedstawicielem podatkowym (nie każdy zresztą z pewnością ma takie ambicje i marzenia, uwzględniając zasadę solidarnej odpowiedzialności wspomnianą wyżej). Może to być wyłącznie podmiot krajowy, zarejestrowany jako podatnik VAT czynny, spełniający określone kryteria co do braku zaległości podatkowych oraz nieskalaną przestępstwami skarbowymi kartoteką szerokiego spectrum osób fizycznych pełniących w takim podmiocie różne funkcje. Co wreszcie ważne, przedstawiciel podatkowy musi wykazywać określony stopień profesjonalizmu. Chodzi o posiadanie uprawnień do zawodowego wykonywania doradztwa podatkowego lub do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Zasadniczo, nie może być więc przedstawicielem podatkowym np. spółka córka poza-unijnej spółki matki, jeśli nie spełnia ww. wymagań.

Bez dwóch zdań, obowiązek ustanowienia przedstawiciela podatkowego jest dodatkowym utrudnieniem administracyjnym dla podatników spoza UE. Przede wszystkim naraża podatnika na dodatkowe koszty oraz utrudnia proces rejestracji podatkowej (w jej trakcie należy złożyć do naczelnika urzędu skarbowego podpisaną umowę o przedstawicielstwo podatkowe). Z uwagi na solidarną odpowiedzialność, to też biznes „podwyższonego ryzyka” dla podmiotów świadczących tego rodzaju usługi.

Zgodnie z art. 18a ust. 3 VATU, minister właściwy do spraw finansów publicznych może określić, w drodze rozporządzenia, przypadki, w których nie ma obowiązku ustanawiania przedstawiciela podatkowego, uwzględniając konieczność zapewnienia prawidłowego rozliczenia podatku przez podmioty nieposiadające siedziby działalności gospodarczej lub stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium państwa członkowskiego. I z tego uprawnienia organ właśnie skorzystał.

Szkolenia online z zakresu podatków – aktualna lista szkoleń Sprawdź

Norwegia i Wielka Brytania bez przedstawiciela

Rozporządzenie Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej z 23.2.2021 r. (Dz.U. z 2021 r. poz. 347) w sprawie braku obowiązku ustanawiania przedstawiciela podatkowego stanowi, że obowiązku ustanawiania przedstawiciela podatkowego nie ma podatnik, jeżeli posiada siedzibę działalności gospodarczej lub stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium Królestwa Norwegii lub Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej. Wskazanie tej drugiej kategorii geograficznej to oczywiście pokłosie BREXIT-u i zawartej między UE a Wielką Brytanią umowy (a konkretnie: protokołu w sprawie współpracy administracyjnej i zwalczania oszustw w dziedzinie podatku od wartości dodanej oraz w sprawie wzajemnej pomocy przy odzyskiwaniu wierzytelności dotyczących podatków i ceł). Można tu wskazać na osi czasu pewne „płynne przejście”. Wraz z opuszczeniem UE, podmioty z Wielkiej Brytanii zarejestrowane jako podatnicy VAT w Polsce nie muszą ustanawiać przedstawiciela podatkowego (choć stały się podmiotami poza-unijnymi).

Podmioty z siedzibą lub stałym miejscem prowadzenia działalności na terenie Norwegii do tej pory taki obowiązek miały. Pomimo tego, że również z Norwegią Unia Europejska zawarła stosowną umowę. Polski fiskus przypomniał sobie o tych ustaleniach i zdjął z tych podatników obowiązek posiadania przedstawiciela podatkowego.

Co ciekawe, moc prawna omawianego aktu prawnego obowiązuje od 1.1.2021 r. To dla podmiotów norweskich dość istotne. Nie zmienia to jednak faktu, że omawiany akt prawny zdejmuje z nich obowiązek posiadania przedstawiciela podatkowego. Nadal można jednak korzystać z tego rodzaju usług fakultatywnie. Oznacza to, że zawarte i niewypowiedziane do tej pory przez norweskie podmioty umowy przedstawicielstwa podatkowego nie tracą ważności z mocy prawa. Natomiast istnieje możliwość ich wypowiedzenia, co jednak wymaga podjęcia określonej aktywności.

Czy warto więc zrezygnować z przedstawiciela podatkowego? Trudno powiedzieć. Brak obowiązku korzystania z usług przedstawiciela podatkowego to z pewnością ułatwienie administracyjne. Ale pozostawienie przyzwyczajonego do skandynawskiej kultury podatkowej podmiotu samemu sobie w starciu z polskim fiskusem to nie jest pomysł szczególnie rekomendowany. Doświadczenia pokazują, że nie jest takim podmiotom łatwo zrozumieć na czym polegają realia polskiego VAT. Inna sprawa, że wystarczającym wsparciem będzie w tym wypadku doradca podatkowy niekoniecznie ponoszący solidarną odpowiedzialność za zobowiązania swojego norweskiego klienta (co powinno też znacząco odformalizować procedury i zmniejszyć koszty).

Na marginesie, przedstawiciel podatkowy może nadal przydać się importerom. Chodzi o sytuację wskazaną w art. 18d VATU. Oto bowiem importerzy towarów przeznaczonych do wywozu do innego kraju UE mogą korzystać ze wsparcia przedstawiciela podatkowego. Uwalnia to ich od obowiązku rejestracji do celów VAT. To jednak rozwiązanie wyjątkowe, zgodnie z art. 17 ust. 1b VATU to przedstawiciel podatkowy jest wówczas podatnikiem VAT (i działa w imieniu własnym). W tym miejscu warto też pamiętać o możliwości skorzystania ze zwolnienia z VAT importu towarów w ramach tzw. procedury celnej 42 zgodnie z § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z 20.12.2013 r. w sprawie zwolnień od podatku od towarów i usług oraz warunków stosowania tych zwolnień (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1983 ze zm., dalej: ZwolVATR). Tam również przedstawiciel podatkowy może mieć swoją rolę do odegrania. Ale to temat na zupełnie inną historię.

Wszystkie aktualności n.ius® po zalogowaniu. Nie posiadasz dostępu? Przetestuj. Sprawdź