• Likwidacja nieefektywnego rejestru utraconych dóbr kultury, wprowadzenie nowych przepisów dotyczących obowiązków ewidencyjnych oraz zwiększenie roli Krajowej Administracji Skarbowej w kontrolowaniu rynku zabytków stanowią elementy, które mają na celu poprawę efektywności systemu ochrony dóbr kultury w Polsce.
  • Projekt nowelizacji ma również na celu uproszczenie procedur związanych z obrotem zabytkami, eliminując zbędne regulacje i dostosowując je do aktualnych potrzeb oraz wymagań rynkowych.

Cele projektu i uzasadnienie zmian

Projekt nowelizacji ustawy z 23.7.2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1292; dalej: OchrZabU) ma na celu przeprowadzenie kluczowych zmian w przepisach dotyczących ochrony dóbr kultury w Polsce. Główne założenia projektu obejmują zarówno eliminację przestarzałych i nieefektywnych instytucji prawnych, jak i wprowadzenie nowych regulacji, które mają poprawić skuteczność nadzoru nad obrotem zabytkami oraz przyczynić się do lepszej ochrony dziedzictwa kulturowego kraju.

Likwidacja krajowego rejestru utraconych dóbr kultury

Jednym z kluczowych celów projektu nowelizacji jest likwidacja krajowego rejestru utraconych dóbr kultury, o którym mowa w OchrZabU. Przepisy dotyczące rejestru utraconych dóbr kultury weszły w życie 21.6.2015 r. Celem ich przyjęcia miało być wzmocnienie ochrony interesów właścicieli przez wyłączenie w stosunku do dóbr wpisanych do ww. rejestru (utraconych przez właściciela w wyniku popełnienia przestępstwa) przepisów KC o zasiedzeniu i ich nabyciu od osoby nieuprawnionej. Przez dotychczasowy okres obowiązywania proponowanych do uchylenia przepisów OchrZabU, do krajowego rejestru utraconych dóbr kultury nie został wpisany żaden obiekt i rejestr ten pozostaje pusty. W tej sytuacji, jak wynika z analiz i wniosków powziętych przez resort kultury, należy założyć, że instytucja rejestru utraconych dóbr kultury jest zbędna z punktu widzenia założeń, dla jakich powstała.

Nowelizacja zakłada usunięcie wszystkich przepisów ustawowych związanych z krajowym rejestrem utraconych dóbr kultury. Chodzi więc o uchylenie rozdziału 2a OchrZabU, wprowadzającego rejestr utraconych dóbr kultury, jak również art. 169 § 3, art. 170 § 2, art. 174 § 2 i art. 223 § 4 KC, oraz art. 51 ust. 1 ustawy z 25.5.2017 r. o restytucji narodowych dóbr kultury (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1591), odnoszących się do rejestru utraconych dóbr kultury.

Beck Akademia - praktyczne szkolenia online - sprawdź aktualny harmonogram Sprawdź

Postępowanie w sprawach przeciwko podmiotom wyspecjalizowanym w zakresie obrotu zabytkami

Celem nowelizacji jest również wprowadzenie regulacji dotyczącej podstaw prawnych do wszczynania postępowań w sprawach o niedopełnienie obowiązku prowadzenia ksiąg ewidencyjnych przez podmioty gospodarcze wyspecjalizowane w zakresie obrotu zabytkami na terytorium Polski. Obecnie art. 120 OchrZabU stanowi, że orzekanie w sprawach określonych w art. 110–118 OchrZabU następuje na podstawie przepisów ustawy z 24.8.2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 977). Przepis ten nie uwzględnia art. 119a OchrZabU, który również wprowadza czyn karalny zagrożony wykroczeniem.

W obecnym stanie prawnym brak jest podstaw prawnych do wszczynania postępowań w sprawach o niedopełnienie obowiązku prowadzenia ksiąg ewidencyjnych przez podmioty gospodarcze wyspecjalizowane w zakresie obrotu zabytkami na terytorium Polski, na co zwraca uwagę Krajowa Administracja Skarbowa na podstawie prowadzonych czynności i do czego przychyla się resort kultury.

Zwiększenie roli Krajowej Administracji Skarbowej w ochronie dóbr kultury

Trzecim celem projektu jest nowelizacja ustawy z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 615; dalej: KASU), która ma wzmocnić jej rolę w ochronie dóbr kultury. W ramach projektu przewiduje się uzupełnienie art. 33 ust. 1 pkt 10 lit. h KASU, stanowiącego, że do zadań naczelnika urzędu celno-skarbowego należy rozpoznawanie, wykrywanie i zwalczanie przestępstw i wykroczeń określonych w art. 108a i 119 OchrZabU – o wykroczenia określone w art. 119a OchrZabU.

Zmiana ta ma na celu poprawę skuteczności wykrywania i ścigania przestępstw związanych z rynkiem zabytków, a także zapewnienie lepszego nadzoru nad handlem dziełami sztuki i innymi dobrami kultury. Dostosowanie przepisów KASU pozwoli na bardziej efektywne wykrywanie nielegalnych transakcji i będzie miało istotne znaczenie w walce z nielegalnym handlem zabytkami w Polsce.

Etap legislacyjny

Założenia projektu ustawy o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz niektórych innych ustaw zostały opublikowane w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów. Zgodnie z przekazanymi informacjami, planowany termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów to I kwartał 2025 r.

Wszystkie aktualności n.ius® po zalogowaniu. Nie posiadasz dostępu? Kup online, korzystaj od razu! Sprawdź

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →