Stan sprawy

Wyrokiem z 5.7.2018 r. WSA w Warszawie uchylił zaskarżoną decyzję Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (dalej: GIOŚ) z 10.2017 r. oraz poprzedzającą ją decyzję Dolnośląskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska (dalej: WIOŚ) z 7.2017 r. w przedmiocie nałożenia kary pieniężnej.

W uzasadnieniu Sąd I instancji wskazał, że WIOŚ nałożył na Skarżącego administracyjną karę pieniężną w wysokości 50 000 zł, będącego odbiorcą odpadów w postaci 22 sztuk zużytych akumulatorów samochodowych przywiezionych ze Szwecji.

Skarżący wniósł odwołanie od powyższej decyzji, ale GIOŚ utrzymał decyzję w mocy.

Uwzględniając z kolei skargę adresata decyzji Sąd I instancji wskazał, że Skarżący zarzucił zaskarżonej decyzji naruszenie reguły państwa prawnego, z której wywodzi się m.in. zakaz ponownego karania za ten sam czyn. Nie jest bowiem dopuszczalne ponowne karanie za ten sam czyn.

WSA nie podzielił stanowiska organu, że zastosowana w sprawie sankcja administracyjna pozostawała w związku z innym czynem niż wskazany w prawomocnym wyroku skazującym z 22.8.2013 r.

NSA wskazał, że ustalony w tej sprawie stan faktyczny nie budzi wątpliwości. Skarżący dokonał przemieszczenia ze Szwecji na terytorium Polski zużytych akumulatorów, zakwalifikowanych przez organy jako odpad, bez dokonania zgłoszenia na podstawie art. 3 ust. 1 lit. b tiret iii) Rozporządzenia (WE) nr 1013/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 14.6.2006 r. w sprawie przemieszczania odpadów (Dz.Urz. UE L z 2006 r. Nr 190, s. 1, dalej: rozporządzenie 1013/2006/WE). Prawomocnym wyrokiem Skarżący został uznany za winnego czynu popełnionego na podstawie art. 183 § 5 KK. Skarżącemu została wymierzona kara 6 miesięcy pozbawienia wolności, warunkowo zawieszona na okresu próby lat dwóch. Ponadto orzeczono karę grzywny.

W związku z tym Sąd I instancji w zaskarżonym wyroku uznał, że brak jest podstaw do prowadzenia postępowania administracyjnego w oparciu o art. 32 ustawy z 29.6.2007 r. o międzynarodowym przemieszczaniu odpadów (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1792, dalej: OdpadyMiędzynU) i prowadzone w tym przedmiocie postępowanie umorzył.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniósł organ.

Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz. Skonfiguruj Twój System Legalis! Sprawdź

Rozstrzygnięcie NSA

NSA uznał, że zarzuty skargi kasacyjnej zasługiwały na uwzględnienie, co skutkowało uchyleniem wyroku WSA i oddaleniem skargi.

Zgodnie z art. 32 ust. 1 OdpadyMiędzynU, WIOŚ nakłada na odbiorcę odpadów przywiezionych nielegalnie bez dokonania zgłoszenia, w drodze decyzji, administracyjną karę pieniężną w wysokości od 50 000 do 500 000 zł. Przepis ten stanowił podstawę prawną decyzji organów obu instancji. Naruszenie przepisów dotyczących gospodarki odpadami, powoduje również odpowiedzialność karną na podstawie art. 183 § 1 KK, zgodnie z którym kto wbrew przepisom składuje, usuwa, przetwarza, zbiera, dokonuje odzysku, unieszkodliwia albo transportuje odpady lub substancje w takich warunkach lub w taki sposób, że może to zagrozić życiu lub zdrowiu człowieka lub spowodować obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi lub zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Natomiast zgodnie z art. 183 § 5 KK, kto bez wymaganego zgłoszenia lub zezwolenia, albo wbrew jego warunkom przywozi z zagranicy lub wywozi za granicę odpady niebezpieczne, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Administracyjna kara pieniężna z samej swojej istoty różni się od sankcji karnej wymierzanej na podstawie przepisów KK. Kara wymierzana oskarżonemu za czyn zabroniony penalizowany przez KK ma charakter represyjny, stanowi odpłatę za popełniony czyn zabroniony, pełni funkcję sprawiedliwościową i zapobiegawczą, jej celem jest ukaranie sprawcy. Natomiast administracyjna kara pieniężna jest w orzecznictwie definiowana jako dolegliwość stosowana przez organ administracji publicznej za naruszenie normy prawa administracyjnego. Powstanie odpowiedzialności administracyjnej związane jest wyłącznie z zaistnieniem zdarzenia, które kwalifikowane jest ustawą jako naruszenie obowiązujących norm prawnych. Przypisanie odpowiedzialności sprowadza się zatem wyłącznie do ustalenia, czy konkretne zdarzenie wyczerpuje znamiona oznaczone w ustawie i pozostaje w związku przyczynowym z zachowaniem konkretnego podmiotu.

Odpowiedzialność administracyjna ma charakter obiektywny i pełni w szczególności funkcję prewencyjną. Sankcja administracyjna jest wymierzana za naruszenie obowiązku wynikającego z prawa administracyjnego. Jest ona środkiem mającym na celu mobilizowanie podmiotów do terminowego i prawidłowego wykonywania obowiązków wynikających z prawa. Ma też zniechęcać do naruszania obowiązków i skłaniać do zapobieżenia dalszemu lub powtórnemu naruszaniu określonych obowiązków w przyszłości.

W doktrynie prawa administracyjnego wyróżnia się następujące typowe cechy administracyjnych kar pieniężnych:

  1. nakłada się je za samo naruszenie obowiązku prawnego określonego w ustawie lub akcie administracyjnym, bez względu na winę sprawcy,
  2. kary pieniężne nie są indywidualizowane – przepisy prawa określają ich wysokość proporcjonalnie do wartości dóbr chronionych, przy określeniu rozmiaru ich naruszenia, najczęściej tzw. stawek sztywnych,
  3. podmiotami, na które nakłada się karę są nie tylko osoby fizyczne, lecz także jednostki administracyjne,
  4. wymierzenie kar następuje w trybie postępowania administracyjnego, w formie decyzji administracyjnej,
  5. sądowa kontrola wymierzenia kar administracyjnych jest sprawowana przez sądy administracyjne pod kątem legalności.
Bądź na bieżąco ze zmianami w prawie. Kup online System Legalis – korzystaj od razu. Sprawdź

Wykładnia znamion

Norma z art. 183 § 4 KK przewiduje odpowiedzialność za „przywóz” odpadów na terytorium Polski, natomiast kara administracyjna została nałożona na skarżącego jako na „odbiorcę” odpadu przywiezionego nielegalnie bez dokonania zgłoszenia. Przez „odbiorcę” odpadów należy rozumieć każdą osobę fizyczną, prawną lub jednostkę organizacyjną, do której zostały przemieszczone nielegalnie odpady. Jednocześnie domniemywa się, że władający powierzchnią ziemi, na której znajdują się nielegalnie przemieszczone odpady, jest odbiorcą odpadów sprowadzonych nielegalnie (art. 2 ust.1 pkt 4 OdpadyMiędzynU).

Pojęcie odbiorcy odpadów zostało również zdefiniowane w rozporządzeniu 1013/2006/WE. Zgodnie z art. 2 pkt 14 rozporządzenia 1013/2006/WE „odbiorca” oznacza każdą osobę lub przedsiębiorstwo podlegające jurysdykcji państwa przeznaczenia, do których odpady są przesyłane w celu ich odzysku lub unieszkodliwienia. Wynika z tego, że odbiorcą odpadów sprowadzonych nielegalnie jest ten podmiot, do którego zostały te odpady przemieszczone, ale to przemieszczenie nastąpiło w celu ich odzysku lub unieszkodliwienia. Ponadto prawodawca wprowadził ustawowe domniemanie, że władający powierzchnią ziemi, na której znajdują się nielegalnie przemieszczone odpady jest odbiorcą. Z powyższych rozwiązań wynika, że dla uzyskania statusu odbiorcy odpadów nie ma prawnego znaczenia kto był organizatorem transportu odpadów z jednego państwa do drugiego. Możliwa jest zatem sytuacja, że tym organizatorem transportu odpadów będzie sam odbiorca odpadów.

Dlatego też nie budziło wątpliwości NSA zgodność z prawem przeprowadzonego przez organy administracji publicznej postępowania administracyjnego i zakończenie go decyzją nakładającą na skarżącego administracyjną karę pieniężną, w sytuacji, gdy sąd powszechny prowadził postępowanie karne wobec skarżącego i wymierzył karę na podstawie art. 183 § 5 KK.

NSA wskazał, że w sprawie nie mogło dojść do naruszenia zasady ne bis in idem, czyli do podwójnego ukarania skarżącego za popełnienie tego samego czynu. Prowadzono bowiem wobec skarżącego 2 odrębne postępowania (karne i administracyjne), a postępowania te miały źródło w różnych zachowaniach ukaranego, tj. przywozie odpadów oraz odbiorze odpadów. Oznacza to, że w postępowaniu karnym i administracyjnym ocenie podlegały różne czyny popełnione przez skarżącego. Ponadto administracyjnej kary pieniężnej o charakterze prewencyjno-represyjnym nie można utożsamiać z sankcją o charakterze karnym, a więc wyłącznie o charakterze represyjnym.

Zawinienie

W ramach zarzutów kasacyjnych organ podniósł również naruszenie art. 32 ust. 1 OdpadyMiędzynU przez przyjęcie, że przepis stosuje się wyłącznie do podmiotu, któremu przypisać można winę za nielegalne przemieszczenie odpadów za granicę. NSA podzielił stanowisko wyrażone we wcześniejszym orzecznictwie sądowoadministracyjnym, że ustawodawca, regulując nakładanie administracyjnej kary pieniężnej na odbiorcę odpadów nie określa wprost strony podmiotowej tego deliktu. W stanie objętym zakresem regulacji art. 32 ust. 1 OdpadyMiędzynU, administracyjna kara pieniężna stosowana jest w razie obiektywnego zaistnienia zdarzenia w postaci odbioru odpadów przywiezionych nielegalnie bez dokumentu zgłoszenia, a wina nie jest przesłanką zaistnienia odpowiedzialności administracyjnej.

NSA w orzeczeniu omówił relację norm sankcyjnych prawa karnego i prawa administracyjnego, przywołując w uzasadnieniu liczne wcześniejsze orzecznictwo w tym zakresie. Wymierzenie sankcji karnej nie wyłącza możliwości wymierzenia sankcji administracyjnej za pozornie ten sam czyn. Karanie na gruncie tych 2 reżimów odpowiedzialności jest od siebie niezależne. Należy także podkreślić, że niejednokrotnie sankcje administracyjne w takich sytuacjach są dużo bardziej dotkliwsze niż sankcje karne. Ponadto odpowiedzialność administracyjna nie jest zależna od zawinienia, co czyni ją odpowiedzialnością obiektywną.

Wszystkie aktualności n.ius® po zalogowaniu. Nie posiadasz dostępu? Kup online, korzystaj od razu! Sprawdź

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →