W 2004 r. komornik wszczął postępowanie egzekucyjne wobec „A.” sp. z o.o. – dłużniczki Banku M. Po wyegzekwowaniu całej kwoty wierzytelności, komornik domagał się od dłużniczki zapłaty opłaty egzekucyjnej w kwocie ponad 49,5 tys. zł. Zgodnie z art. 770 KPC, dłużnik zwraca wierzycielowi koszty niezbędne do celowego przeprowadzenia egzekucji. Koszty postępowania egzekucyjnego ustala postanowieniem komornik wraz z ukończeniem postępowania egzekucyjnego, jeżeli przeprowadzenie egzekucji należy do niego. Koszty te ściąga się wraz z egzekwowanym świadczeniem. Przez kilkanaście lat komornik nie uzyskał zapłaty tych kosztów, dopiero w 2018 r. zajął konto „A.” sp. z o.o. Dłużniczka domagała się jednak zwrotu wyegzekwowanej kwoty dowodząc, że roszczenie dotyczące nieuiszczonej opłaty egzekucyjnej przedawniło się. Sąd I instancji uznał, że należności z tytułu opłat egzekucyjnych nie ulegają przedawnieniu. W uzasadnieniu orzeczenia wskazano, że w obecnie obowiązującej ustawie z 28.2.2018 r. o kosztach komorniczych (t.j.: Dz.U. z 2019 r., poz. 2363) nie ma przepisu dotyczącego przedawnienia opłat egzekucyjnych ustalonych na podstawie art. 770 KPC, rozwiązania takiego nie zawierały również przepisy poprzednio obowiązującej KomSEgzU.
Sąd II instancji skierował do Sądu Najwyższego pytanie prawne o następującej treści:
Czy należności komornika z tytułu opłat egzekucyjnych stwierdzone prawomocnym postanowieniem wydanym na podstawie art. 770 KPC podlegają przedawnieniu, a jeśli tak, to w jakim terminie?
W uzasadnieniu postanowienia wyjaśniono, że uprawnienie komornika do pobrania opłat egzekucyjnych nie ma charakteru roszczenia w rozumieniu art. 117 § 1 KC, więc nie mają do nich zastosowania przepisy KC o przedawnieniu roszczeń. Jednak sam publicznoprawny charakter opłaty egzekucyjnej nie uzasadnia twierdzenia o nieprzedawnieniu jej ściągalności, bowiem taki charakter mają np. zobowiązania podatkowe, które pomimo tego ulegają przedawnieniu. W ocenie Sądu nie jest możliwe zastosowania wprost przepisów ustawy z 29.8.1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j.: Dz.U. z 2020 r., poz. 1325; dalej jako: OrdPU), z uwagi na to, że ma ona zastosowanie do opłat niestanowiących zobowiązań podatkowych i nieopodatkowanych należności budżetowych, również pobieranych przez organy inne niż podatkowe, przy czym materialnoprawnym źródłem tych należności są przepisy prawa publicznego. W uzasadnieniu pytania prawnego wskazano, że w przeciwieństwie do nich opłaty egzekucyjne będące należnościami komornika są ustalane oraz ściągane w postępowaniu egzekucyjnym, a komornik nie ma statusu organu administracyjnego. Jednocześnie zaznaczono, że koszty sądowe w sprawach cywilnych, bez względu na fakt, że ostatecznie stanowią dochód budżetu państwa, nie podlegają przepisom OrdPU, a w dotyczącym ich postępowaniu, podobnie jak w postępowaniu dotyczącym kosztów komorniczych, stosuje się przepisy KPC.
Sąd podkreślił, że istotne dla rozstrzygnięcia pytania prawnego mogą być funkcje, zadania i pozycja komornika jako organu egzekucyjnego oraz forma i sposób realizacji przypisanych mu czynności. Żądanie uiszczenia opłaty egzekucyjnej kierowane przez komornika do podmiotu, na którym ciąży ten obowiązek, stanowi realizację uprawnienia o charakterze publicznoprawnym a nie prywatnoprawnym.
Sąd Najwyższy uznał, że należności z tytułu opłat egzekucyjnych przedawniają się, tak jak koszty sądowe, podkreślając, że przyjęcie tezy o nieprzedawnianiu tych nienależności byłoby nieracjonalne. Zgodnie z art. 116 ustawy z 28.7.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j.: Dz.U. z 2020 r. poz. 755), roszczenie Skarbu Państwa o uiszczenie kosztów sądowych przedawnia się z upływem trzech lat, licząc od dnia, w którym nastąpiło prawomocne zakończenie sprawy. W uzasadnieniu uchwały stwierdzono, że należności stwierdzone tytułami egzekucyjnymi to niepodatkowe należności o charakterze publicznym.
