Okoliczności faktyczne
NSA po rozpoznaniu skargi kasacyjnej Skarżącej od wyroku WSA w Poznaniu z 19.11.2020 r., I SA/Po 106/20 w sprawie ze skargi na decyzję SKO w Kaliszu w przedmiocie ulgi płatniczej oddalił skargę kasacyjną.
W sprawie tej WSA oddalił skargę na decyzję w przedmiocie odmowy umorzenia zaległości z tytułu I i II raty podatku od nieruchomości za 2019 r.
Od powyższego wyroku pełnomocnik skarżącej wniósł skargę kasacyjną zarzucając naruszenie przepisów podatkowego prawa materialnego przez błędną jego wykładnię, tj. art. 67a § 1 pkt 3 ustawy z 29.8.1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.; dalej: OrdPU), przez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że w sprawie nie zachodzi „ważny interes strony” uzasadniający umorzenie w całości bądź w części ustalonej I i II raty podatku od nieruchomości w sytuacji, gdy trudna sytuacja ekonomiczna Skarżącej, spowodowana całkowicie niezależnie od Skarżącej, to jest na skutek jej stanu zdrowia, uniemożliwiającego podjęcie pracy zarobkowej i konieczność utrzymywania się wyłącznie zaciągniętych w celu zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych kredytów, stanowi „ważny interes strony”, a w konsekwencji uzasadnia umorzenie w całości zaległości z tytułu I i II raty podatku za 2019 r., gdyż brak przyznania ulgi w tym zakresie spowoduje wystąpienie zagrożenia dla zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych Skarżącej.
Stanowisko NSA
NSA uznał, że skarga kasacyjna nie zasługiwała na uwzględnienie.
Sąd wskazał, że rozstrzygana w sprawie kwestia orzeczenia umorzenia zaległości podatkowych Skarżącej z tytułu podatku od nieruchomości była już przedmiotem orzekania przez NSA, który wyrokami z 28.3.2019 r., II FSK 3828/18, Legalis oraz z 9.6.2021 r., III FSK 3609/21, Legalis oddalił skargi kasacyjne.
Skład orzekający w niniejszej sprawie w pełni zaaprobował stanowisko wyrażone we wskazanych orzeczeniach i dlatego w dalszej części uzasadnienia oparł się na argumentacji zawartej w uzasadnieniu powyższego wyroku.
Przesłanki ulgi w spłacie zobowiązań
NSA przypomniał, że stosownie do art. 67a § 1 pkt 3 OrdPU organ podatkowy na wniosek podatnika, z zastrzeżeniem art. 67b OrdPU, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym może realizować wskazaną w tym przepisie ulgę w spłacie zobowiązań podatkowych w postaci umorzenia zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę. W przytoczonej regulacji przewidziane zostały zatem dwie przesłanki, przy zaistnieniu których organ podatkowy może w drodze decyzji zastosować ulgę podatkową; „ważny interes podatnika” lub „interes publiczny”, przy czym spójnik „lub” użyty w treści komentowanego przepisu wskazuje na alternatywę łączną, a tym samym konieczność wystąpienia w sprawie co najmniej jednej z przytaczanych przesłanek. Podkreślić należy, iż instytucja umorzenia zaległości podatkowej ma charakter uznaniowy w sensie dopuszczalności wyboru konsekwencji prawnych sytuacji opisanych w hipotezie normy prawnej. Stąd też w przypadku stwierdzenia, że w sprawie występuje którakolwiek z przesłanek określonych w art. 67a § 1 OrdPU (ważny interes podatnika lub interes publiczny albo obie przesłanki łącznie), organ w sposób uznaniowy podejmuje decyzję o wyborze alternatywy – czy przyznać podatnikowi ulgę w spłacie zobowiązań podatkowych, czy też nie. Treść przywołanego przepisu wyznacza zatem niejako dwie fazy postępowania podatkowego.
W pierwszym etapie postępowania organ podatkowy obowiązany jest ustalić, czy zachodzi przynajmniej jedna z wymienionych przesłanek zastosowania ulgi, co wymaga zgromadzenia niezbędnego dla tych ustaleń materiału dowodowego oraz przeprowadzenia jego właściwej oceny. Organ zobligowany jest również wskazać, jak (zwłaszcza w kontekście istniejącego stanu faktycznego) należy postrzegać rozumienie przesłanki „ważny interes podatnika” oraz „interes publiczny”. W tym zakresie granice obowiązków organu wyznaczają normy prawne zawarte w art. 122 OrdPU, art. 187 § 1 OrdPU oraz art. 191 OrdPU, jak również oczywiście właściwa wykładnia art. 67a § 1 OrdPU. W judykaturze nie budzi wątpliwości, iż na podstawie art. 67a § 1 OrdPU organ podatkowy może zastosować ulgę w spłacie zobowiązań podatkowych, jeżeli w indywidualnej sprawie w tym przedmiocie ustali i oceni zaistnienie przesłanki ważnego interesu podatnika lub interesu publicznego.
Ważny interes podatnika lub publiczny
W dalszej kolejności, w przypadku uznania, iż spełniona została jedna bądź obie z przesłanek, postępowanie podatkowe wkracza w kolejną fazę, w której organ dokonuje wyboru opcji decyzyjnej: zastosuje ulgę albo odmówi jej udzielenia. Przepis art. 67a § 1 pkt 3 OrdPU nie określa przy tym kryteriów wyboru rozwiązania decyzyjnego w przypadku ziszczenia się którejkolwiek z przesłanek umorzenia zaległości podatkowej. Użyte w tym przepisie określenie „może” oznacza, iż to organ samodzielnie dokonuje wyboru alternatywnego rozwiązania, co jednak nie świadczy, że dysponuje w tym zakresie zupełną dowolnością. Organu podatkowego nie może w tym zakresie zastąpić sąd administracyjny.
Stwierdzenie przez organ braku występowania przesłanek ważnego interesu podatnika lub interesu publicznego w zastosowaniu ulgi podatkowej powoduje, iż organ nie będzie dysponował wyborem rozstrzygnięcia, a decyzja będzie miała charakter związany.
Uznanie administracyjne nie podlega kontroli sądu
Rzeczone uznanie wyraża się zaś w możliwości negatywnego dla podatnika rozstrzygnięcia nawet przy ustaleniu występowania w sprawie przesłanek wskazanych w art. 67a § 1 pkt 3 OrdPU, co jednocześnie determinuje zakres sądowej kontroli rozstrzygnięć zapadłych na tle omawianej regulacji. Kontroli sądu nie podlega uznanie samo w sobie, lecz jedynie poprawność postępowania dowodowego oraz wyciągniętych zeń wniosków co do wypełnienia przez stan faktyczny danej sprawy zakresu pojęć niedookreślonych użytych w art. 67a § 1 pkt 3 OrdPU, co oznacza wyjęcie spod zakresu zainteresowań sądu kryteriów celowościowych czy słusznościowych.
W rozpoznawanej sprawie Sąd pierwszej instancji prawidłowo wskazał, że organy podatkowe nie przekroczyły granic uznania administracyjnego przyjmując, iż wniosek Skarżącej zasługuje na uwzględnienie. Zdaniem NSA słusznie stwierdzono że, analiza uzasadnienia obu decyzji prowadzi do wniosku, iż organy wydały decyzje po wnikliwej analizie ustalonych okoliczności faktycznych. W szczególności podkreślić należy, że Burmistrz Miasta i Gminy Ostrzeszów zasadnie stwierdził, że dostrzega trudną sytuację materialną, finansową i zdrowotną skarżącej i z tego powodu Skarżącej przyznano też ulgi podatkowe m.in. decyzją z 4.2.2020 r., kolejną ulgę podatkową w postaci rozłożenia IV raty zaległego podatku za 2019 r. na 7 rat płatnych od marca 2020 do września 2020 r. Sąd pierwszej instancji podkreślił, że Skarżąca była wielokrotnie zwalniana z obowiązku uiszczenia podatku od nieruchomości (I i II rata podatku za 2018 r., I rata podatku za 2017 r., cały 2016 r., 2015 r., 2014 r., 2013 r., 2012 r., 2011 r., i 2010 r.).
Słusznie w tym kontekście uznał Sąd pierwszej instancji, że umorzenie zaległości, a więc w istocie całkowita rezygnacja z podatku (I i II raty podatku od nieruchomości za 2019 r.) jest odstępstwem od konstytucyjnej zasady powszechności i równości opodatkowania. Prawidłowo uznano, że umorzenie kolejnych rat zaległości podatkowej byłoby niesprawiedliwe w stosunku do reszty społeczeństwa i naruszałoby zaufanie do organów. Trzeba bowiem zwrócić uwagę, że w zaskarżonym orzeczeniu Sąd dostrzegł, że Skarżąca bezsprzecznie znajduje się w trudnej sytuacji finansowej. Jednak trudno nie zauważyć aspektów sposobu dysponowania przez Skarżącą środkami pieniężnymi, która podejmuje ryzykowane decyzje, skutkujące kolejnymi formami zadłużenia. Jak wskazał bowiem Sąd pierwszej instancji: „do wcześniejszych kredytów i zadłużenia na kartach kredytowych doszło jeszcze zadłużenie za niezapłaconą energię elektryczną i wodę”. Ponadto Skarżąca „priorytetowo traktuje inne zobowiązania płatnicze (abonament telefoniczny z Internetem, abonament w Cyfrowym Polsacie, spłaty ratalne kredytów i kart kredytowych), a w przypadku zobowiązań publicznoprawnych systematycznie występuje o ich umorzenie”.
Udzielanie ulg w zakresie płatności zobowiązań publicznoprawnych objęte jest uznaniem administracyjnym. Sąd administracyjny kontroluje tę kwestię w aspekcie nieprzekraczania przez organ zakresu uznania administracyjnego wynikającego z ustawy.
W rozpoznawanej sprawie organy słusznie przyjęły, że przy ocenie możliwości udzielenia ulgi w płatności podatku od nieruchomości nie można pomijać tej okoliczności, że działanie takie ma charakter wyjątkowy. Nie może być tak, że zwolnienie z obowiązku płatności zobowiązań publicznoprawnych ma być uzasadnione tym, by możliwe było uregulowanie zobowiązań cywilnoprawnych.
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
