Prawa pracownika i obowiązki pracodawców podczas upałów

Jaka temperatura w pomieszczeniach pracy

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26.9.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650; dalej: OgPrzBHPR) określa ogólnie obowiązujące przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach pracy, w tym dotyczące pomieszczeń pracy i terenu zakładów pracy. W § 30 OgPrzBHPR określono, że  w pomieszczeniach pracy należy zapewnić temperaturę odpowiednią do rodzaju wykonywanej pracy (metod pracy i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonania) nie niższą niż 14^oC, chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają. Natomiast w pomieszczeniach pracy, w których jest wykonywana lekka praca fizyczna, i w pomieszczeniach biurowych temperatura nie może być niższa niż 18^oC.

Przepisy prawa pracy niestety nie określają maksymalnej temperatury w pomieszczeniach pracy. W przepisach znajduje się jednie regulacje odnoszące się do pracowników młodocianych, w przypadku których temperatura nie może przekraczać 30°C, a wilgotność względna powietrza 65%.

Pomimo iż przepisy nie określają maksymalnej temperatury nie oznacza to, że pracodawca jest zwolniony od obowiązków związanych z zapewnieniem bezpiecznej pracy. Zgodnie z art. 207 § 1 KP na pracodawcy spoczywa odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Pracodawca ma obowiązek zapewniać pomieszczenia pracy odpowiednie do rodzaju wykonywanych prac i liczby zatrudnionych pracowników. Pomieszczenia pracy i ich wyposażenie powinny zapewniać pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Przepisy OgPrzBHPR stanowią, że w pomieszczeniach pracy należy zapewnić oświetlenie naturalne i sztuczne, odpowiednią temperaturę, wymianę powietrza oraz zabezpieczenie przed wilgocią, niekorzystnymi warunkami cieplnymi i nasłonecznieniem, drganiami oraz innymi czynnikami szkodliwymi dla zdrowia i uciążliwościami. W pomieszczeniach pracy, w których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia na przykład wysoka temperatura powinny być zastosowane rozwiązania techniczne uniemożliwiające przedostawanie się tych czynników do innych pomieszczeń pracy oraz do pomieszczeń higieniczno-sanitarnych.

Napoje dla pracowników w czasie upałów

W art. 232 KP zapisano obowiązek pracodawcy zapewnienia pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych, nieodpłatnie, odpowiednie posiłki i napoje, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych. Ponadto przepisy OgPrzBHPR stanowią, że pracodawca ma obowiązek zapewnić wszystkim pracownikom wodę zdatną do picia lub inne napoje, a pracownikom zatrudnionym stale lub okresowo w warunkach szczególnie uciążliwych zapewnić oprócz wody, inne napoje. Ilość, rodzaj i temperatura tych napojów powinny być dostosowane do warunków wykonywania pracy i potrzeb fizjologicznych pracowników.

Szczegółowe zasady zaopatrzenia w napoje pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnie uciążliwych określa Rozporządzenie Rady Ministrów z 28.5.1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz.U. z 1996 r. Nr 60, poz. 279; dalej: PosiłkiRegenR). Zgodnie  z przepisami PosiłkiRegenR pracodawca zapewnia pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych nieodpłatnie napoje, których rodzaj i temperatura powinny być dostosowane do warunków wykonywania pracy. Pracodawca zapewnia napoje pracownikom m. in. zatrudnionym:

Napoje powinny być zapewnione pracownikom w ilości zaspokajającej potrzeby pracowników i odpowiednio zimne. Wydawane są one pracownikom w dniach wykonywania prac uzasadniających ich wydawanie i powinny być dostępne dla pracowników w ciągu całej zmiany roboczej. Pracodawca ma obowiązek zapewnić zachowanie odpowiednich warunków higieniczno-sanitarnych przygotowywania oraz spożywania napojów. Pracownikom nie przysługuje natomiast ekwiwalent pieniężny za napoje.

Stanowiska pracy, na których zatrudnieni pracownicy powinni otrzymywać napoje, oraz szczegółowe zasady ich wydawania ustala pracodawca w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi, a jeżeli u danego pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa – pracodawca po uzyskaniu opinii przedstawicieli pracowników.

Możliwość skrócenia czasu pracy

Często stosowanym rozwiązaniem w czasie upałów jest skracanie czasu pracy w dni wysokich temperatur. Należy jednak pamiętać, że takie rozwiązanie nie jest obowiązkiem pracodawcy, a zależy jedynie od jego dobrej woli. Przepisy KP i aktów wykonawczych nie obligują pracodawcy do stosowania krótszego dnia pracy w upały. Pracodawca zamiast stosowania skróconego dnia pracy może zdecydować się na wprowadzenie przerw w czasie pracy. W przypadku, kiedy pracodawca podejmie decyzję o zmianie czasu pracy poprzez jego skrócenie lub wprowadzenie dodatkowych przerw na regenerację, nie może to odbić się negatywnie na finansach pracownika. Rozwiązania te nie mogą spowodować obniżenia należnego pracownikom wynagrodzenia

Prawa pracownika w czasie upałów

Pracownik musi pamiętać, że w sytuacji, kiedy praca w wysokich temperaturach może stwarzać zagrożenie dla jego zdrowia lub życia ma prawo powstrzymania się od wykonywania pracy. W art. 210 § 1 KP wskazano, że w razie gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. Co istotne za czas powstrzymania się od wykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Kara dla pracodawców

Pracodawca, który ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w swoim zakładzie pracy i który ma obowiązek chronić zdrowie i życie pracowników poprzez organizowanie pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy i zapewnienie przestrzeganie przepisów oraz zasad BHP musi się liczyć z odpowiedzialności, w sytuacji niewywiązywania się ze swojego obowiązku. Przepisy KP wskazują,  bowiem że kto, będąc odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i higieny pracy albo kierując pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, podlega karze grzywny od 1 000 zł do 30 000 zł. Ponadto w takiej sytuacji może zostać nałożony na pracodawcę mandat przez inspektora pracy w wysokości do 2000 zł, a w przypadku kolejnych takich naruszeń do 5000 zł.