Sprawa toczyła się przed WSA w zakresie umorzenia postępowania egzekucyjnego prowadzonego na podstawie tytułów wykonawczych dotyczących podatku od nieruchomości za okres za lata 2002 –2006. Wierzyciel 22.11.2007 r. wydał decyzję o rozłożeniu na raty zaległości i wystąpił do organu egzekucyjnego o zawieszenie postępowania. Następnie w piśmie z 12.7.2019 r. poinformował, że decyzja wygasła z uwagi na niedotrzymanie przez zobowiązanego terminów jej płatności. Organ egzekucyjny podjął zawieszone postępowanie i dokonał zajęcia środków na koncie dłużnika, które zaliczył na koszty egzekucyjne do poszczególnych tytułów wykonawczych. W piśmie z 3.9.2019 r. strona zwróciła się o umorzenie prowadzonych postępowań egzekucyjnych z powodu przedawnienia zobowiązań i to niezależnie od zabezpieczenia ich wykonania poprzez wpis hipoteki. W odpowiedzi wierzyciel podniósł, że upłynął termin na dochodzenie należności, ale z innych źródeł majątku niż z przedmiotu hipoteki, i wniósł o wszczęcie egzekucji z nieruchomości. Organ egzekucyjny odmówił umorzenia postępowań egzekucyjnych, ponieważ zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką nie ulegają przedawnieniu, jednakże po upływie terminu przedawnienia mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki (art. 70 § 8 ustawy z 29.8.1997 r. – Ordynacja podatkowa, t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 900 ze zm.; dalej jako: OrdPU). W postępowaniu zażaleniowym organ odwoławczy stwierdził, że część zaległości podatkowych została zabezpieczona poprzez wpis hipoteki i ich egzekucja jest uzasadniona. Uznał również, że przy wyliczaniu biegu terminu przedawnienia sensowne i logiczne jest uwzględnienie okresu zawieszenia postępowania w związku z wydaniem decyzji ratalnej. W konsekwencji orzekł, że zasadne jest umorzenie postępowania egzekucyjnego za lata 2002–2005 z uwagi na ich przedawnienie przed dniem wpisania hipoteki, natomiast w odniesieniu do zaległości za 2006 r. podstawę ich dalszej egzekucji stanowi art. 70 § 8 OrdPU.
W skardze do WSA skarżący podniósł argument o niekonstytucyjności art. 70 § 8 OrdPU i w konsekwencji – braku podstaw do stosowania przepisu sprzecznego z konstytucją.
Komentarz
Kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy ma wyrok TK z 8.10.2013 r. (SK 40/12, Legalis), zgodnie z którym art. 70 § 6 OrdPU, w brzmieniu obowiązującym od 1.1.1998 r. do 31.12.2002 r., jest niezgodny z Konstytucją RP. Zakwestionowany przepis stanowił, że nie ulegają przedawnieniu zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką. Jednak po upływie terminu przedawnienia zaległość podatkowa może być egzekwowana tylko z przedmiotu hipoteki. Ustawodawca uznał słuszność tego orzeczenia, niemniej jednak treść tego przepisu (uzupełnionego o zastaw skarbowy) – pomimo jego sprzeczności z Konstytucją RP – przeniósł do art. 70 § 8 OrdPU.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w pełni podzielił pogląd uznający, że stwierdzenie przez TK niekonstytucyjności określonej normy prawnej nie pozostaje bez znaczenia dla stosowania normy tożsamej. „Oczywista niekonstytucyjność” występuje zwłaszcza w przypadku, gdy ustawodawca wprowadził regulację identyczną jak norma objęta już wyrokiem TK.
W tym świetle, nie można podzielić wyrażonego przez organ stanowiska odnośnie wpisu do księgi wieczystej hipoteki przymusowej na nieruchomości skarżącego i jego wpływu na bieg terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych. W przypadku bowiem zobowiązań egzekwowanych w oparciu o ustawę o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, wygaśnięcie takiego zobowiązania wskutek przedawnienia stanowi samoistną przesłankę do umorzenia postępowania egzekucyjnego, niezależnie od tego, czy zostało zabezpieczone hipoteką, czy też nie. Szczególnie ważne w tej sprawie było zalecenie prawne skierowane do organu podatkowego, który w toku powtórnego postępowania będzie zobowiązany do przyjęcia wykładni prawa zawartej w wyroku. Rozpatrując ponownie zarzut przedawnienia zobowiązania podatkowego, organowi nie będzie wolno powoływać się na postanowienia art. 70 § 8 OrdPU z uwagi na ich oczywistą niezgodność z Konstytucją RP. W powtórnym rozstrzygnięciu organ musi uwzględniać ustalenia co do braku innych zdarzeń skutkujących przerwą i zawieszeniem biegu terminu przedawnienia.
