Przyczyna wprowadzenia zmian
W ocenie projektodawcy obowiązujące przepisy nie umożliwiają sprawnej psychicznie osobie fizycznej wyboru podmiotu, który upoważniony będzie do określonych działań o charakterze osobistym i majątkowym w sytuacji, w której mocodawca dozna zaburzeń psychicznych. O reprezentacji interesów osoby z niepełnosprawnościami każdorazowo decyduje sąd. Postępowanie o ubezwłasnowolnienie jest długotrwałe, a sam zainteresowany nie ma wpływu na to, kto zostanie jego opiekunem czy kuratorem.
Z uwagi na sytuację demograficzną, społeczną i prawną w Polsce, istnieje potrzeba wprowadzenia nowej instytucji prawnej, która ułatwi funkcjonowanie osób z niepełnosprawnościami w różnych obszarach życia oraz załatwianie spraw, w tym dokonywanie czynności prawnych za pośrednictwem wybranej przez siebie osoby fizycznej.
Projektowane zmiany
Projekt przewiduje wprowadzenie do KC całkowicie nowej instytucji prawnej – pełnomocnictwa opiekuńczego. Wynikające z niego umocowanie miałoby zasadniczo obejmować wszystkie czynności związane z osobą i majątkiem mocodawcy. Uprawnienia ustanowionego pełnomocnika będą ograniczone treścią oświadczenia mocodawcy o udzieleniu pełnomocnictwa. Wedle swojego wyboru będzie on mógł ograniczyć zakres umocowania bądź wyłączyć z niego określone czynności.
Projekt zakłada, że z uwagi na swój charakter przedmiotowe pełnomocnictwo będzie mogło zostać udzielone wyłącznie przez osobę fizyczną posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Podobnie jak inne rodzaje pełnomocnictwa, charakter przedmiotowej instytucji ma wartość wspomagającą dla działań samego mocodawcy. Jego udzielenie ma nie powodować utraty zdolności do czynności prawnych.
Zgodnie z projektem mocodawca może udzielić pełnomocnictwa opiekuńczego tylko jednej osobie. W jego treści może jednak wskazać dodatkową osobę (osoby) na wypadek, gdyby ustanowiony przez niego pełnomocnik nie mógł lub nie chciał wykonywać pełnomocnictwa (pełnomocnik podstawiony).
Założenia projektu przewidują, że udzielenie pełnomocnictwa opiekuńczego będzie miało formę zbliżoną do umowy. Osoba wskazana przez mocodawcę będzie musiała wyrazić zgodę na ustanowienie jej pełnomocnikiem opiekuńczym bądź podstawionym, co warunkować będzie skuteczność umocowania. Dodatkowo udzielenie oraz odwołanie pełnomocnictwa, jak również zrzeczenie się umocowania przez pełnomocnika, wymagało będzie formy aktu notarialnego. Prawidłowo sporządzony dokument ma być wpisywany do utworzonego w tym celu Rejestru Pełnomocnictw Opiekuńczych, prowadzonego przez Krajową Radę Notarialną.
Umocowanie ma powstawać z chwilą wydania przez notariusza poświadczenia. Będzie ono udostępniane na wniosek pełnomocnika opiekuńczego, zawierający zaświadczenie o stanie zdrowia mocodawcy, z którego wynikać będzie, że mocodawca znajduje się w stanie uniemożliwiającym samodzielne kierowanie swoim postępowaniem i prowadzenie swoich spraw. Zaświadczenie o stanie zdrowia ma być wydawane w trybie określonym w ustawie z 5.12.1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz.U. z 2021 r. poz. 790).
W projektowanych zmianach określono przesłanki wygaśnięcia umocowania. W przypadku ziszczenia się ich przed powstaniem umocowania pełnomocnictwo będzie bezskuteczne. Katalog ten nie obejmuje przypadku odzyskania przez mocodawcę zdolności do kierowania swoim postępowaniem lub prowadzenia swoich spraw. Po poświadczeniu pełnomocnictwa mocodawca nie będzie bowiem pozbawiony zdolności do czynności prawnych i w każdym czasie będzie mógł je odwołać.
Konsekwencją wprowadzenia do systemu nowej instytucji prawnej jest nowelizacja szeregu przepisów innych ustaw. Przewidziano m.in. nowelizację art. 747 KC, określającego wpływ śmierci jednej ze stron lub utraty przez nią zdolności do czynności prawnych na stosunek zlecenia. Dotyczy ona rozszerzenia kręgu osób zastępujących zleceniodawcę o pełnomocnika opiekuńczego.
Natomiast wśród zmian wprowadzanych do KPC przewidziano uprawnienie pełnomocnika opiekuńczego do złożenia wniosku o ubezwłasnowolnienie, a także uczestnictwa w postępowaniu o ubezwłasnowolnienie z mocy ustawy. Ponadto projekt przewiduje dodanie do KPC nowego rodzaju postępowania odrębnego – postępowania o odwołanie pełnomocnictwa opiekuńczego. Na wniosek każdego zainteresowanego oraz z urzędu Sąd uprawniony będzie do wszczęcia postępowania o odwołanie pełnomocnictwa opiekuńczego, jeżeli działania lub zaniechania pełnomocnika opiekuńczego zagrażać będą interesom mocodawcy albo je naruszać. Proponowana regulacja służy zabezpieczeniu interesów mocodawcy. Na czas trwania tego postępowania interesy mocodawcy będą zabezpieczone poprzez orzeczenie o zawieszeniu bądź ograniczeniu uprawnień pełnomocnika opiekuńczego, jak również poprzez możliwość ustanowienia dla niego doradcy opiekuńczego.
Projektodawca zaproponował również zmianę art. 176 KRO. Opiekunem ubezwłasnowolnionego całkowicie w pierwszej kolejności ustanawiany byłby pełnomocnik opiekuńczy – w przypadku udzielenia pełnomocnictwa opiekuńczego, choćby umocowanie pełnomocnika jeszcze nie powstało.
W zakresie PrNot przewiduje się wprowadzenie regulacji poświęconych nowemu Rejestrowi Pełnomocnictw Opiekuńczych, którego prowadzenie powierza się Krajowej Radzie Notarialnej.
Ocena projektowanej regulacji
Projektowane zmiany stanowią odpowiedź na faktycznie występujący problem związany z umożliwieniem osobom najbliższym osób starszych lub schorowanych skuteczne podejmowanie czynności prawnych w ich imieniu. Z uwagi na sformalizowanie postępowania w przedmiocie ubezwłasnowolnienia oraz jego przewlekłość obecnie jest to utrudnione. Istnienie przedmiotowego zjawiska społecznego wymaga interwencji ustawodawcy. Niemniej proponowane rozwiązania mogą przysporzyć wielu problemów na etapie ich stosowania. Wprowadzenie przedmiotowej regulacji winno zatem odbyć się z dużą ostrożnością.
Etap legislacyjny
Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw pojawił się w Wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów (UD395). Planowany termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów to IV kwartał 2022 r.
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
