Aktualny stan prawny
Obecnie ustawy procesowe różnią się w zakresie skutków nadania pism procesowych. Wśród rozbieżności wskazać należy odmienne traktowanie pism nadanych w placówkach pocztowych, znajdujących się na terytorium Konfederacji Szwajcarskiej oraz państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym. Zachowanie terminu dla nadanych w nich pism przewidują wyłącznie przepisy KPA i ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 329; dalej: PostAdmU).
Niejednolite są także rozwiązania dotyczące żołnierzy. Zachowanie terminu na gruncie ustaw procesowych wymaga złożenia pisma przez żołnierza w dowództwie jednostki wojskowej, natomiast jedynie przepisy KPK przewidują wyłączenie stosowania tej regulacji w zakresie żołnierzy pełniących terytorialną służbę wojskową dyspozycyjnie.
Odmienne reguły przewidziano także w zakresie osób pozbawionych wolności. W przepisach PostAdmU mowa jest o złożeniu pisma przez osobę pozbawioną wolności w administracji zakładu karnego lub aresztu śledczego; w ustawie z 29.8.1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1540; dalej: OrdPU) przez osobę pozbawioną wolności w administracji zakładu karnego oraz przez osobę aresztowaną w administracji aresztu śledczego; w KPA i KPC przez osobę pozbawioną wolności w administracji zakładu karnego. Natomiast przepisy KPK stanowią o złożeniu pisma przez osobę pozbawioną wolności w administracji odpowiedniego zakładu.
Nie wszystkie procedury przewidują zachowanie terminu dla pism złożonych w polskich urzędach konsularnych – taka możliwość nie została wprowadzona na gruncie KPC. W części procedur dochowanie terminu wymaga oddania pisma w placówce pocztowej operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z dnia 23.11.2012 r. Prawo pocztowe (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 896; dalej: PrPoczt), tj. Poczty Polskiej S.A. – tak jest na gruncie KPA, PostAdmU oraz OrdPU. W KPC oraz KPK przewidziano możliwość jego złożenia w placówce podmiotu zajmującego się doręczaniem korespondencji na terenie Unii Europejskiej.
Projektowane zmiany
Nowelizacja przepisów ma na celu wyeliminowanie zaprezentowanych powyżej rozbieżności na gruncie poszczególnych ustaw procesowych. Zasady związane ze składaniem pism w sposób umożliwiający zachowanie terminu mają zostać ujednolicone.
Za skutecznie wniesione będą uznawane pisma:
- Nadane w placówce podmiotu zajmującego się doręczaniem korespondencji na terenie Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej albo państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym albo otrzymane przez polską placówkę pocztową operatora pocztowego w rozumieniu PrPoczt po nadaniu w państwie innym niż państwo członkowskie Unii Europejskiej, Konfederacja Szwajcarska albo państwo członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strona umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym;
- Złożone w polskim urzędzie konsularnym;
- Złożone przez żołnierza, z wyjątkiem żołnierza pełniącego terytorialną służbę wojskową dyspozycyjnie, w dowództwie jednostki wojskowej;
- Złożone przez osobę pozbawioną wolności w administracji odpowiedniego zakładu;
- Złożone przez członka załogi statku morskiego kapitanowi statku.
Zgodnie z projektowanymi przepisami przejściowymi do pism nadanych lub złożonych w sprawach wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy zastosowanie mają znaleźć przepisy w brzmieniu przez nią nadanym, z wyjątkiem pism złożonych przez żołnierzy, do których stosować się będzie przepisy dotychczasowe.
Uzasadnienie nowelizacji
W ocenie projektodawcy odmienności przewidziane w ustawach procesowych nie znajdują uzasadnienia, zwłaszcza w świetle zasady ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. W uzasadnieniu projektu ustawy podkreślono, że Trybunał Konstytucyjny dostrzegł zróżnicowanie regulacji w swoim orzecznictwie (wyrok TK z 30.10.2019 r., P 1/18, Legalis). Podzielił on zapatrywanie NSA, że polskie ustawodawstwo w analizowanym zakresie nie nadąża za zmianami społecznymi, w tym za znacznym wzrostem emigracji po 1.1.2004 r. (wyrok NSA z 26.9.2008 r., II OSK 1101/07, Legalis).
Podjęcie działań legislacyjnych jest także podyktowane koniecznością zapewnienia zgodności prawa krajowego z prawem Unii Europejskiej. Przepisy prawa krajowego uznające za równoznaczne z wniesieniem pisma procesowego jedynie jego złożenie w placówce pocztowej jednego operatora wyznaczonego do świadczenia usługi powszechnej, i to bez obiektywnego uzasadnienia opartego na względach porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego, pozostają z nim w sprzeczności.
W ocenie projektodawcy zasadne jest również doprecyzowanie, że możliwość złożenia pisma przez żołnierza w dowództwie jednostki wojskowej nie dotyczy żołnierza pełniącego terytorialną służbę wojskową dyspozycyjnie. Genezą przedmiotowej regulacji było zapewnienie żołnierzom skoszarowanym w jednostkach wojskowych możliwość zachowania terminu. W przypadku służby wojskowej pełnionej w trybie dyspozycyjnym nie ma już uzasadnienia dla wprowadzonego wyjątku.
W zakresie osób pozbawionych wolności celowe jest bardziej elastyczne określenie podmiotu, któremu można powierzyć korespondencję kierowaną do organu administracji ze skutkiem zachowania terminu. W następstwie tej zmiany wyeliminowane zostaną wątpliwości, czy z prawa złożenia pisma w omawiany sposób może skorzystać jedynie osadzony w zakładzie karnym, czy także osoba przebywająca w areszcie śledczym, zakładzie wykonującym leczniczy środek zabezpieczający lub zakładzie przeprowadzającym obserwację psychiatryczną. Osoby w nich umieszczone powinny być traktowane jednakowo.
Z uwagi na fakt, że projektowane zmiany są zasadniczo korzystne dla adresatów przewidzianych w nich norm, znajdą one zastosowanie w sprawach wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy. Wyjątek dotyczy żołnierzy pełniących terytorialną służbę wojskową dyspozycyjnie. Projekt modyfikuje dotychczasowe zasady w takim kierunku, którego nie musieli się oni spodziewać w chwili złożenia pisma u dowódcy jednostki wojskowej.
Ocena projektowanej regulacji
Projektowane zmiany zasługują na aprobatę. Niespójność ustaw procesowych w zakresie tak podstawowej kwestii, jak sposób nadania czy też złożenia pisma, determinujący zachowanie terminu na jego wniesienie, zdecydowanie powinna zostać wyeliminowana. Stanowi ona bowiem zarówno zagrożenie dla samych obywateli oraz ich interesów procesowych, jak również poważną niedogodność dla ich pełnomocników, którzy – poruszając się w różnych procedurach – muszą zachować szczególną ostrożność.
Etap legislacyjny
Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw został przygotowany przez Senat i wpłynął do Sejmu 28.4.2022 r. (Druk nr 2296). W dniu 25.5.2022 r. został skierowany do I czytania na posiedzeniu Sejmu.
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
