Wydatki związane z działalnością
Zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 685 ze zm.; dalej: VATU), w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Fundamentalna zasada neutralności podatku VAT w pigułce, tym bardziej że do odliczenia podatku wystarczy jedynie pośredni związek z działalnością opodatkowaną.
Zasada ta często zderza się jednak z ponoszeniem wydatków „na pograniczu” działalności opodatkowanej oraz innych celów. A skoro niniejszy tekst ukazuje się w okresie wakacyjnym, przyjrzyjmy się sprawie dotyczącej wydatków na jacht pełnomorski.
Czego dotyczyła sprawa
Podatnik prowadzi działalność w branży produkcji specjalistycznej aparatury elektroenergetyki przemysłowej. Poza aktywnością na rynku krajowym, podatnik planuje ekspansję na rynki zagraniczne. W tym na rynki położone w basenie Morza Śródziemnego. Nieprzypadkowo więc, podatnik wynajął jacht pełnomorski.
Jacht opatrzony został logo spółki podatnika. Jest ono duże i umieszczone w widocznym miejscu. Jacht pełni (dość osobliwą) funkcję mobilnego biura mającego możliwość poruszania się po wodach terytorialnych i zawijania do portów w krajach właściwych dla rynku będącego w danym momencie przedmiotem zainteresowania podatnika. Jest wykorzystywany w sposób właściwy dla biura, tj. odbywają się na nim spotkania biznesowe, szkolenia, podpisywane są umowy. Jednostka wyposażona została w pomieszczenia umożliwiające przeprowadzenie spotkań biznesowych. Posiada również wyposażenie w standardowe urządzenia biurowe. W związku z powyższym, podatnik nie musi dokonywać wydatków związanych z wynajmem i utrzymaniem powierzchni biurowej w wielu miejscach. Ponadto jacht stanowi dla podatnika także zaplecze noclegowe, które będzie udostępniać osobom działającym na rzecz spółki w związku z pełnieniem obowiązków. Podatnik przewiduje też organizowanie z wykorzystaniem jachtu szkoleń lub imprez motywacyjnych dla pracowników wyższych szczebli.
Podatnik postanowił potwierdzić, że przysługuje mu prawo do odliczenia podatku naliczonego z tytułu wydatków na najem jednostki. Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 24.7.2017 r., 0111-KDIB3-1.4012.42.2017.1.WN, Legalis okazał się zamiarom podatnika nieprzychylny. Uznał m.in. że zamieszczenie logo firmy na jachcie i poruszanie się tak oznaczonym jachtem po Morzu Śródziemnym, wiąże się z ograniczonym kręgiem osób do których informacja o podatniku dotrze. Oznakowanie jachtu logo firmy nie niesie z sobą informacji o produktach podatnika. Fiskusowi trudno też wyobrazić sobie aby podatnik w swoim „mobilnym biurze” zdołał zainteresować nowych kontrahentów swoimi specjalistycznymi produktami i przeprowadzał „długotrwałe i trudne negocjacje”. Innymi słowy: jacht to synonim luksusu, atrakcyjności, rekreacji i wypoczynku. Więc podatku naliczonego nie można odliczyć.
Stanowisko sądu
WSA w Kielcach w wyroku z 23.11.2017 r., I SA/Ke 557/17, Legalis przyjął podobny do organu punkt widzenia. Zauważył, że jacht ze swej istoty nie pełni funkcji biurowych, nie jest biurem. Przy uwzględnieniu długiego okresu korzystania z jachtu, wąskiej grupy odbiorców produktów skarżącej i opisanemu sposobowi wykorzystania jachtu, wydatki związane z użytkowaniem jachtu nie pozostają w związku z czynnościami opodatkowanymi wykonywanymi w ramach podstawowej działalności podatnika. Samo przemieszczanie się jachtem, nocowanie na nim i potencjalna możliwość prowadzenia na jego pokładzie rozmów biznesowych, bez jednoczesnego podjęcia innych działań mogących skłonić przyszłych kontrahentów do realizacji kontaktów biznesowych na jachcie podważa istnienie niezbędnego związku przyczynowo – skutkowego.
Sprawa trafiła przed NSA. Tenże, w wyroku z 8.7.2021 r., I FSK 410/18, podzielił poglądy wyrażane na wcześniejszych etapach postępowania. Zdaniem NSA, głównym celem wynajmu jachtu nie jest cel gospodarczy, lecz cel rekreacyjny, turystyczny, czy sportowy. Biznes to jedynie dodatek, i to wątpliwy co do swojego przełożenia na wykonywanie czynności opodatkowanych. W ten sposób NSA wyartykułował pewną prawdę objawioną o znaczeniu uniwersalnym. Gdy dane wydatki są jedynie pośrednio związane z czynnościami opodatkowanymi a jednocześnie można je powiązać z czynnościami nieopodatkowanymi, nie ma podstaw do odliczenia podatku naliczonego.
Fiskusowi zdarzało się akceptować prawo do odliczenia podatku naliczonego od wydatków związanych z leasingiem jachtu przez podmioty nijak niezwiązane z działalnością rekreacyjną. Przykładowo, w interpretacji indywidualnej z 24.5.2018 r., 0114-KDIP4.4012.170.2018.3.MP, Legalis Dyrektor KIS nie widział w tym zakresie przeszkód względem podatnika z branży zabezpieczeń elektronicznych, zabezpieczeń przeciwpożarowych oraz usług dotyczących sieci komputerowych, który upodobał sobie Mazury jako miejsce spotkań biznesowych. Z pewnością „pomogło” oświadczenie podatnika, że do innych niż biznesowe celów jacht służyć nie będzie.
Mniej szczęścia miał podatnik z branży hodowli drobiu, który zamierzał kupić jacht i zapraszać na niego klientów do negocjacji ale też udostępniać jacht pracownikom w formie nagrody za zaangażowanie w wykonywanie obowiązków służbowych. Tu Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 9.9.2019 r., 0112-KDIL1-1.4012.276.2019.2.MW, Legalis doszukał się zaspokajania potrzeb osobistych. I prawa do odliczenia podatku naliczonego odmówił.
Nie każdy podatnik może sobie pozwolić na jacht. Z opisywanej historii można jednak wyciągnąć wnioski uniwersalne. Przepisy VATU tylko wyjątkowo ograniczają „z urzędu” prawo do odliczenia podatku naliczonego w przypadku wydatków z definicji „mieszanych”. A więc takich, których związku z działalnością opodatkowaną albo celami osobistymi nie sposób w sposób ergonomiczny rozgraniczyć. Przykład sztandarowy (choć specyficzny dla polskiego systemu) to oczywiście wydatki samochodowe. Zgodnie z art. 86a ust. 1 pkt 1 VATU, w przypadku wydatków związanych z pojazdami samochodowymi kwotę podatku naliczonego stanowi 50% kwoty podatku wynikającej z faktury otrzymanej przez podatnika.
Oczywiście ww. przepis limitujący odliczenie do jedynie 50% nie dotyczy jachtów ani jakichkolwiek innych wydatków „na granicy”. Z omawianego orzeczenia można jednak wyciągnąć wniosek, że dla komfortu odliczenia podatku naliczonego pośredni związek z działalnością opodatkowaną nie może zostać „zdominowany” przez choćby tylko nieco bardziej bezpośredni związek z innymi sferami życia. To także kazus wielu innych rodzajów wydatków, np. na odzież, sprzęt elektroniczny ale także chociażby organizację imprez integracyjnych z wyraźnie naszkicowanym elementem rozrywkowym (np. koncertem zespołu disco polo). Fiskus nie raz twierdził, że rozrywki tego typu to zaspokajanie potrzeb prywatnych. Prawa do odliczenia podatku więc brak.
